مرضیه ریاحی

مسئله کپی بودن فیلم‌های کوتاه «یوسف کارگر» چند ماه است که داغ‌ترین بحث محافل فیلم کوتاه و فراتر از آن مجامع سینمایی است.
کپی برداری در سینمای جهان اتفاق تازه‌ای نیست. نمونه‌های زیادی از فیلم‌های کپی در سینمای کوتاه خودمان هم وجود دارند. اما بی‌شک موفقیت‌های بین‌المللی و جوایزی که یوسف کارگر برای این سه فیلم دریافت کرد؛ این مورد را بیشتر از بقیه خاص کرد. مطمئنا اگر این فیلم‌ها با اقبال جهانی مواجه نمی‌شدند؛‌ کپی بودن‌شان در این ابعاد گسترده اطلاع‌رسانی نمی‌شد. تا جایی که پس از انتشار ویدیوهای مقایسه پلان به پلان فیلم‌های او با آثار اصلی، در فضای مجازی؛‌ گروهی از فیلمسازان فیلم کوتاه کمپینی با هدف اعاده حیثیت جهانی از عرصه فیلم کوتاه کشور در فضای مجازی به راه انداختند و به مسئولان و نهادهای حامی و سرمایه‌گذار آثار او و رسانه‌های مرتبط اعتراض کردند.
در بخشی از بیانیه این کمپین آمده بود:
«آنچه مشخص است مقصر اصلی این اتفاق‌های ناخوشایند تنها سازنده این فیلم‌ها نبوده و مطمئنا نهادهای صنفی و دولتی مرتبط و رسانه‌های این حوزه نیز در روند و شکل‌گیری این ماجرای سخیف سهیم هستند، چرا که علیرغم علم بر تخلف این فرد حمایت‌های فروانی از این شخص در اشکال و عناوین مختلف به عمل آورده‌اند... از اینرو ما فیلمسازان فیلم کوتاه ایران با جدیت و بدون تردید اتفاقات پیش آمده را محکوم نموده و از انجمن فیلم کوتاه ایران (ایسفا) و انجمن سینمای جوانان ایران و رسانه‌های مرتبط می‌خواهیم نسبت به پیگیری و مجازات افراد خاطی اقدام نموده و با جلوگیری از حمایت‌ها از اینچنین افرادی مانع هدر رفت منابع مادی و معنوی و استعدادهای کشور شوند.»
اعضای این کمپین با جمع کردن امضا از فیلمسازان فیلم کوتاه، تصمیم داشتند نامه اعتراضی خودشان را به سازمان سینمایی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، انجمن صنفی فیلم کوتاه، انجمن سینمای جوانان ایران و رسانه‌ها تحویل دهند تا جلوی پخش جهانی آخرین فیلم کوتاه یوسف کارگر «آرا» که با کسب جایزه بزرگ سی و پنجمین جشنواره جهانی فیلم کوتاه «بوسان» کره جنوبی به آکادمی اسکار هم معرفی شده را بگیرند.
نکته جالب اینکه یوسف کارگر چهار سال پیش با دریافت جایزه بهترین فیلم بخش مسابقه بین‌الملل سومین جشنواره «سامر اسلم» آمریکا برای فیلم کوتاه «آغی» مدعی شده بود که به اسکار معرفی شده است.
در همان زمان «پایگاه خبری فیلم کوتاه» ضمن ابراز نگرانی با انتشار یادداشتی به آن خبر دروغ واکنش نشان داد. اما مسئولین دوره پیشین انجمن سینمای جوانان ایران، ضمن حمایت از یوسف کارگر بر انتشار خبر دروغ او صحه گذاشتند. روابط عمومی پیشین سینمای جوان با انتشار اطلاعیه‌ای به رسانه‌ها، صحت خبر معرفی «آغی» به اسکار را تایید و اعلام کرد با دبيرخانه جشنواره «سامر اسلم» و همچنين آكادمی اسكار مکاتباتی انجام شده تا صحت اين خبر از سوی هر دو نهاد با مدارک معتبر تاييد شود و به زودی از این مدارک اطلاع‌رسانی خواهد كرد. که البته هرگز این مدارک به رسانه‌ها ارسال نشد!
سرانجام کمپین فیلمسازان فیلم کوتاه با اطلاعیه انجمن سینمای جوانان ایران و یادداشت مسعود امینی تیرانی رئیس هیات مدیره «ایسفا» و پس گرفتن امضای فیلمسازان به کار خود پایان داد.
پس از پایان کار کمپین، عده‌ای از فیلمسازان فیلم کوتاه خودسرانه و بدون کارشناسی؛ دایره نگرانی‌شان را از مرزهای ایران فراتر برده‌ و در حال نامه نگاری با جشنواره‌هایی هستند که یوسف کارگر در آنها جایزه گرفته یا حضور داشته.
پس از این اقدام؛ جشنواره فیلم کوتاه «سینما پوورو» ایتالیا در بیانیه‌ای در فیس‌بوک‌اش نوشت:
«ما بابت اتفاقی که در ایران افتاد خیلی متاسف شدیم. حتی امروز هم برخی فیلمسازان ایرانی، به علت وقوع یک سرقت هنری جدی، خشمشان را نسبت به جشنواره ما ابراز کرده‌اند. جشنواره ما با فیلمسازی که این سرقت هنری را انجام داده بود تماس گرفته و بیشترین میزان خسارتی که می‌توانست مساله را حل کند از وی دریافت کرده است. جشنواره ما هم مانند کسی که مورد سرقت هنری قرار گرفته است، یک قربانیست.»
چهل و ششمین جشنواره جهانی فیلم «هوئسکا» اسپانیا نیز فیلم «آرا» را از بخش مسابقه خود حذف کرد.
اینکه دقیقا چه کسانی در حال مکاتبه با جشنواره‌های جهانی هستند؛ مشخص نیست. اما قطعا متوجه تبعات اقدام‌شان نیستند.
مسلما عمل یوسف کارگر غیراخلاقی و غیرحرفه‌ای بوده است. اما او با وجود تمام اشتباهاتش عضوی از خانواده سینمای کوتاه ایران است. اگر ما با عضوی از خانواده‌مان دچار مشکلی شده‌ایم؛ قطعا باید این مشکل را درون خانواده حل کنیم. اگر قرار بود این مسئله در ابعاد جهانی مطرح شود؛ حتما باید یک کارشناس بین‌الملل که احاطه درستی به روابط بین‌الملل دارد؛ ‌این کار را انجام می‌داد.
اینگونه نامه‌نگاری‌های غیرکارشناسی و عجولانه به جشنواره‌های خارجی، بیشتر شبیه خودزنی است و جز ضرر چیزی برای کلیت خانواده سینمای کوتاه ایران ندارد.
دوستانی که مشغول این نامه‌نگاری‌ها به جشنواره‌های خارجی هستند، باید بدانند این اقدام وجه فرهنگی خوبی برای ایران ندارد. مطمئنا جشنواره‌هایی که این نامه‌ها را دریافت می‌کنند؛ از این پس به دیده شک به کلیت سینمای کوتاه ایران می‌نگرند. حتی ممکن است تصمیم بگیرند دیگر فیلمی از ایران را به دلیل عدم اطمینان به فیلمسازان ایرانی نپذیرند.
یوسف کارگر اولین کسی نیست که چنین اقدامی کرده و مسلما آخرین نفر نیز نخواهد بود. دلایل این اقدامات نیاز به آسیب‌شناسی دارد و همان طور که رئیس هیات مدیره «ایسفا» در یادداشت‌اش به آن اشاره کرده؛‌ در مورد این اقدام کسی جز مراجع قانونی صلاحیت آن را ندارد که اعلام جرم کرده و درخواست مجازات کند.
حتی اگر یوسف کارگر تمامی جوایز ملی و جهانی فیلم‌هایش را پس بدهد؛ ذره‌ای از آبروی رفته او برنخواهد گشت و مسلما بیشترین ضربه روحی این ماجرا را خود او متحمل شده است.
اینجا دقیقا جایی است که باید مسئولان سینمایی، شورای عالی بین‌الملل سینمای ایران و متولیان فیلم کوتاه وارد عمل شده و جلوی این اقدامات خودسرانه را بگیرند. بیانیه جشنواره‌های خارجی کمکی به سینمای کوتاه ایران نمی‌کند. آنها در نهایت فقط می‌توانند برای ما ابراز تاسف کنند!
اینگونه نامه‌نگاری‌ها صرفا اعتبار کلیت سینمای کوتاه ایران را زیرسوال می‌برد. اکنون مسئولین و فیلمسازان باید به دنبال آسیب‌شناسی چنین اقداماتی باشند.