رضا میرکریمی با تأکید بر دانش بصری و انباشت تصویری در ذهن کارگردان، سینمایی فکر کردن را یکی از اصلی ترین دلایل موفقیت یک فیلمساز دانست.
به گزارش «پایگاه خبری فیلم کوتاه» نشست تخصصی کارگاه تکمیلی آموزش کارگردانی با حضور رضا میرکریمی و فیلمسازان شرکت کننده در آخرین روز جشنواره فیلم کوتاه دینی «رویش» امروز 13 آبان ماه در سالن چهار سینما هویزه برگزار شد.
میرکریمی در ابتدای این نشست صحبت هایش را چنین آغاز کرد: من سینما نخوانده ام. رشته من در دانشگاه، گرافیک بود. سینما را از طریق مهندسی معکوس یاد گرفتم و هر آن چیزی که امروز با شما در میان می گذارم نتیجه تجربیات و مهندسی معکوس است و پایه علمی مدونی ندارد. پیش از هر چیز باید بدانیم که سینما یک زبان است. برای اینکه با این زبان بخواهیم صحبت کنیم باید با واژگان این زبان آشنا شویم و بعد در نظر بگیریم که جهان ما جهان ترجمه است. باید بلد باشید به بهترین شکل مواد را به تصویر ترجمه کنید. لازمه این کار این است که به زبان مبدأ و مقصد تسلط داشته باشید تا ترجمه شما یک تجمه تحت الفظی نباشد. در سفری که به فرانسه رفته بودم در یک نمایشگاهی که از نقاشی های نقاشان بزرگ برپا شده بود گروهی از کودکان مهد کودک را دیدم که با سرپرستشان به دیدن نقاشی ها آمده بودند. سرپرست مهد کودک از بچه ها می خواست تا احساسشان را نسبت به هر نقاشی با کلمه یا موسیقی یا هر چیز دیگر بیان کنند. شاید بیان احساسات بعضا به چیز مشخصی هم منتهی نمی شد اما روند ترجمه تابلو اتفاق می افتاد. ما در دنیایی زندگی می کنیم که ساحت های مختلفی در آن وجود دارد و موفق کسی است که به بهترین شکل رابطه ارگانیک بین احساسش و مثلا موسیقی که می شنود برقرار کند.
کارگردان «یه حبه قند» ادامه داد: آیا ما واقعا سینما را یک زبان می دانیم یا مجموعه ای از فنون؟ تلقی بسیاری از فیلمسازان این است که فیلم یک مشت پلان است. اما این تلقی اشتباه است. سینما زبان خودش را دارد. مدرن ترین دیدگاه در ترجمه می گوید جوهر حرف مبدأ را به زبان مقصد باید ترجمه کرد. کسانی که می توانند به زبان دوم فکر کنند بسیار جلوترند. در واقع ما به کسانی که قصه را خوب تصویر می کنند فیلمساز می گوییم. تعداد بسیار کمی از فیلمسازان هستند که سینمایی فکر می کنند. این دسته از فیلمسازان فیلم نمی سازند که نشان بدهند. نشان دادن، یک امر ابتدایی است. آنها از ایده تا اجرا همه چیز را با یک تفکر سینمایی آمیخته اند و فیلم آنها دارای یک اتمسفر و فضای ویژه خواهد شد. برای رسیدن به تفکر سینمایی تمرین تمرکز بسیار مهم است. کسی که قرار است سینما کار کند باید بلد باشد زندگی کند. بشنود. ببیند. یک اسکنر ولگرد باشد. هر تصویری که می بیند در ذهن دخیره کند. در میان مردم باشد. قرار نیست همه چیزهایی که در ذهن تصویر می کنیم دسته بندی مرتبی داشته باشد. یادمان باشد فیلمبرداری بی اهمیت ترین قسمت فیلمسازی است. همه چیز قبل از فیلمبرداری اتفاق می افتد. همان انباشت تصویری که در ذهن دارید منبع مورد استفاده شما است. ما در دنیای کلام زندگی می کنیم اما قرار است با زبان تصویر سخن بگوییم پس باید دائما با تصویر و عکس سر و کار داشته باشیم. باید فهم بصری را تقویت کنیم.
هیچ فیلمساز برجسته ای در دنیا وجود ندارد که به دیدن کارهای جدید نیازی نداشته باشد. همه فیلمسازان به اضافه کردن دانش تصویری نیازمندند. نکته دیگر تقویت گسترش داستانی است. هر پلانی که در زندگی روزمره می بینید قبل و بعد آن را بسازید. فیلمسازهای بزرگ دنیا به خاطر اینکه فیلم بزرگ ساخته اند بزرگ نیستند، به خاطر فیلم هایی که نساخته اند بزرگ هستند. ما در دنیایی زندگی می کنیم که ظاهری ناهمگون دارد. باید سعی کنید بین اشیا و موقعیت های ناهمگون ارتباط برقرار کنید. اینگونه است که از عادی دیدن دنیا خلاص می شوید. من همیشه برای هنرجوها چند تمرین را توضیح می دهم که مهارت های آنها را تقویت کند. یکی این است که به آنها می گویم یک سکانس از بهترین فیلمی که تا به حال دیده اند انتخاب کننند. آن سکانس باید متشکل از چند پلان باشد. فضای آن صاف و یکدست نباشد و بازیگرانش نیز ایستا نباشند. بعد از آنها می خواهم که مأموریت سکانس را توضیح دهند. مأموریت هر پلان را کشف کنند و یک پلان را به انتخاب خود تغییر دهند و بعد آن تغییر را بسازند. درست است که فیلمی که می سازید کپی است اما اساس هنرها بر کپی است و این اصلا ایرادی ندارد. تمرین دیگر این است که بتوانید افکار و طرح هایتان را با دیگران به مشارکت بگذارید و بلد باشید چگونه طرحتان را برای دیگران توضیح دهید. این مهم است که بتوانید تفکر سینمایی تان را به درستی برای دیگران توضیح دهید. اگر در مخاطب شما احساسی به وجود نیامد یعنی کار شما دچار اشکال است و یک جای کار می لنگد. این تمرین برای این است که شما راوی خوبی شوید. بعضی ها بهترین داستان ها را هم خنثی و بی تأثیر تعریف می کنند. نمی توانند بخش حسی قصه را با تعلیق تعریف کنند.
میرکریمی در بخش دیگری از صحبت هایش چنین گفت: چیزی که از ابتدا در سینما بوده تلاش برای کم کردن فاصله مخاطب با جهان روی پرده است. از چند طریق این کار انجام گرفت. با بزرگ کردن پرده نمایش، با خاموش کردن چراغ ها. اما بهترین شیوه آن است که فاصله مخاطب با پرده، مفهومی، کم شود. اکثر فیلمسازان این تمهیدات را بلد نیستند. یکی از این تمهیدات این است که لذت کشف کردن به مخاطب بدهیم. همه قصه را روی تصویر پیاده نکنیم. بلد باشیم پنهان کاری کنیم تا مخاطب خودش کشف کند. برخی اطلاعات را پس و پیش کنیم. یک تمهید دیگر این است که بعد بدهیم به تصویر. یعنی القاء سه بعدی. همیشه به خاطر داشته باشیم که همه چیز در پیش تولید اتفاق می افتد و در فیلمبرداری چندان نمی توان جهان شکل گرفته را تغییر داد. انتخاب اشتباه بازیگران اشکال کار کارگردان است. بازیگر را به راحتی نباید انتخاب کرد. صرف اینکه یک بازیگر، بازیگر درجه یک است نباید انتخاب شود. لوکیشن را به دقت و با حوصله باید انتخاب کرد. لوکیشن بخشی از ماهیت کار و هویت آن است. برای همه چیز در فیلمتان باید دلیل داشته باشید. در واقع سینماگر باید برای تمام جزئیات فیلمش جواب داشته باشد و بتواند از همه آنها دفاع کند.