آیین افتتاحیه سیزدهمین جشن مستقل سینمای مستند ایران دوشنبه 21 شهریور همزمان با روز ملی سینما با حضور مدیران سینمایی، مستندسازان و با اجرای اسماعیل باستانی برگزار شد.
به گزارش «پایگاه خبری فیلم کوتاه» در ابتدا محمد (حامد) شکیبانیا رئیس سیزدهمین جشن مستقل سینمای مستند ایران در سخنانی گفت: سالهای قبل ما فقط یک شب اختتامیه داشتیم، اما امسال به لطف و زحمت دوستان هیات رئیسه جشن آیین نامه و شیوه داوری تغییراتی داشته و تعداد زیادی از بچه‌های داخل و بیرون از صنف در امر داوری دخیل هستند. همچنین تقویم جشن تغییر کرده و این مراسم افتتاحیه هم اضافه شده است.
وی افزود: اختتامیه جشن اسفند ماه خواهد بود و از حالا 6 ماهی وقت داریم تا بحث و گفتگوهای بسیاری درباره آثار مستند امسال در سپهر سینمای مستند شکل بگیرد و داوری ها توسط قریب به 150 نفر از اهالی مستند و اصحاب فرهنگ و هنر انجام شود.
این مستندساز و تهیه کننده تلویزیون یادآور شد: از موسسه هاشور که همیشه در کنار بچه های مستند هستند و زیرساختهای فنی را تدارک می‌بینند ممنونیم. قرار است شرایطی فراهم شود تا داوران بتوانند فیلمها را در خانه در شرایط فنی بهتری ببینند.
مراسم با گرامیداشت یاد مستندسازانی که سال گذشته درگذشتند؛ آقایان جعفر پدیدار، بکتاش آبتین و عبدالله امیدوار ادامه یافت و در ادامه محمدمهدی عسگرپور رئیس هیات مدیره خانه سینما با بیان اینکه می‌خواستم ژست آدمهای نوپا را بگیرم و حرفی نزنم اما دیدم نمی‌شود و چند سالی اینجا مزاحم دوستان بودم، اظهار کرد: روز ملی سینما را به همه تبریک می گویم. در دوره ای این روز از تقویم پاک شد اما سینما پاک شدنی نیست. خانه سینما را هم می خواستند پاک کنند اما خانه سینما هم پاک شدنی نبود.

وی افزود: خداراشکر در 21 شهریور مراسمی با نام و یاد سینما دارد برگزار می شود. همیشه در کلیپ‌هایی که در مراسمها پخش می شود، با مجموعه افتخارات سینمای ایران و دنیا در چند پلان مواجه می شویم، این یادآوری می کند اصل همین چیزی است که اینجا می بینیم و بیشتر تلاش هایی که درگیر آنها می شویم برای این است که اثری به وجود بیاید و ثبت بشود و هنرمندان احساس کنند شناسنامه ای از خودشان باقی گذاشته‌اند. سالها از فوت بزرگان سینما می‌گذرد اما هنوز آثارشان را که می بینیم انگار در کنارمان هستند و این مهم است.
رئیس هیأت مدیره خانه سینما تاکید کرد: زیست‌بوم سینما چیزهای دیگری مثل برگزاری جشن و مسائل صنفی و ... است که باید اندازه ای داشته باشد اما چند سالی است در اغلب حوزه ها، حاشیه ها پررنگ و اصل موضوع کمرنگ شده است. می ترسم به دوره ای برسیم که دیگر فیلمسازی در سینما نباشد اما صنف باشد و برسر آمدن و رفتن این تیم و آن تیم دعوا شود. امیدوارم بتوانیم قدری از این حاشیه ها فاصله بگیریم و به اصل موضوع بپردازیم.
وی تصریح کرد: خیلی ها به دلایل مختلف دوست دارند ما همیشه در حاشیه باشیم تا فعالیتی صورت نگیرد. سینمای مستند را ما به عنوان جریان پیشرو در سینمای ایران می شناسیم و با عرض تاسف باید گفت سینما چند سالی است نقش پیشرو بودنش را از دست داده و به جریانی تبدیل می شود که ممکن است جامعه از آن جلوتر باشد. سینمای مستند هم ممکن است از این امر مستثنی نباشد ما باید این نقش واقعی را حفظ کنیم و امیدوارم حاشیه ها ما را دربرنگیرد.
در ادامه مرتضی رزاق کریمی رئیس هیات رئیسه جشن مستقل سینمای مستند، عسگرپور را از اوایل دهه 70 جزو حامیان سینمای مستند خواند که اگر حمایت او نبود مجموعه مستند «کودکان سرزمین ایران» به ثمر نمی‌رسید.
این تهیه کننده سینما ادامه داد: بزرگی فقط به کمیت نیست، سینمای ایران بزرگ است و بزرگانی داشته و آثار بزرگی دارد که توانسته چهره سرزمین ما را برای گذشتگان، نسل های آینده و مردم جهان به شایستگی نمایش بدهد. شاخه های مختلف سینما از جمله داستانی، مستند، انیمیشن و کوتاه نقش موثری داشتند اما نقش سینمای مستند ویژه بوده است.

رزاق کریمی اذعان کرد: سینمای مستند پیشرو است و هنوز از جامعه عقب نیفتاده است. شاید سینمای داستانی از جامعه فاصله داشته باشد که در سرگرمی مردم موثر است اما نقش آگاهی بخشی سینمای مستند غیرقابل انکار است. مثلا هشت دهه از آغاز جشنواره ونیز گذشته و جشنواره های مستند مختلفی در دنیا وجود دارد، اما در ونیز دو بار، یک بار 9 سال پیش جایزه اصلی را به جانفرانکو رُزی برای یک مستند دادند، چند روز پیش هم جایزه اصلی به یک مستند داده شد.
وی یادآور شد: سینمای مستند عقب نیست، ما دست اندرکاران صنف عقب مانده ایم و باید بدویم تا به سینمای مستند برسیم. ما پیشنهاد شیوه آکادمی در رای گیری را از چند دوره قبل داشتیم، دوستان فیلم کوتاه هم از این شیوه سالهاست استفاده کرده‌اند و اعتماد به خرد جمعی خطای کمتری خواهد داشت، به ویژه این جمع که فرهیختگان و دست اندرکاران سینمای مستند هستند. سینمای مستند نیز از نظر فنی ارتقا پیدا کرده و امیدوارم با داوری هایی که اتفاق می افتد مسائل حرفه‌ای بیشتر مورد توجه قرار بگیرد و در سالهای آینده سینمای مستند را با استاندارهای فنی بالا ببینیم.
وی در پایان گفت: سینما سینما است؛ مستند، داستانی، انیمیشن و کوتاه کنار هم هستند و همه شاخه های سینما به کمک هم آمده اند و زبان جدیدی آمده که زبان مشترک همه مردم جهان است. امیدوارم ما با این شکل از داوری بتوانیم برای تقویت سینمای مستند قدم های جدی برداریم. نهادهای صنفی و دولتی نیز باید به تحولات اخیر در حوزه سینمای مستند توجه و از آن حمایت کنند.
در ادامه با حضور رزاق کریمی از سام کلانتری رئیس دوره یازدهم جشن تقدیر شد. کلانتری نیز در سخنان کوتاهی بیان کرد: 5 سال پیش که قرار شد هویت بصری جشن دوباره از اول طراحی شود، مسئولیت این کار به من و دوستانی چون آقایان حیدری فاروقی و حامد رشتیان و هیئت رییسه بی نظیرمان داده شد. این تندیس شیر درجه یک از سرو کله زدن من با حامد و دکتر فاروقی به نتیجه رسید. اگر جشن نهم موفق بود به خاطر همراهی آقایان شاهسواری و رزاق کریمی بود. امسال تمام این المان ها و شیر عزیز بزرگ شده و به بلوغ رسیده اند.

سپس پیروز کلانتری پیشکسوت مستندسازی با آرزوی بیش از اینها دور هم جمع شدنِ اهالی مستند، از طرف انجمن صنفی کارگردانان سینمای مستند گفت: اگر بخواهیم فیلمسازی سینمای مستند را به عنوان یک جریان بررسی کنیم که از دهه 30 وجود داشته متاسفانه هنوز چرخه صحیح آن را نداریم و از تولید تا نمایش فاصله ها زیاد است. اینکه فیلم های سینمای مستند به جامعه و مخاطب عمومی برسد کم اتفاق می افتد اما تولید آثار زیادی داریم که شگفت هستند.
وی تاکید کرد: آثار مستند بیشتر به عنوان سند ساخته می شود تا برای آیندگان بماند و وارد یک داد و ستد اجتماعی شود. امیدوارم به تدریج از این فضا فاصله بگیریم و هر جشن و جشنواره ای باید کمکی کند و فضایی به وجود بیاورد تا اتفاقی در این چرخه رخ بدهد، ملاتی به کار بیاید و مباحث سینمای مستند درگیر شود. ما باید به مخاطب اجتماعی برسیم نه اینکه در یک مدار بسته آثار را تولید و عرضه کنیم. ما فیلمهای اجتماعی بسیار خوبی می سازیم اما سینمای مستند ما اجتماعی نیست و باید کاری برای آن بکنیم.
این پیشکسوت تصریح کرد: امیدوارم این مراسم، به شکل جشن باقی بماند و جشنواره نشود. گرچه به تدریج دارد میل به آن سمت می کند و می ترسم رقابت جای مراوده را بگیرد و جایزه مهم شود. این یک جشن صنفی است و باید مسئله رقابت و جایزه، مسئله اصلی تلقی نشود و مراوده صنوف و تولید محتوا و ملات مهم باشد. 150 نفر قرار است فیلمها را ببینند و هر کدام اینها باید تولید محتوا و مبحث کنند. امسال 6 ماه فرصت است سال دیگر 12 ماه فرصت می‌تواند باشد تا طی سال مدام فیلمها دیده شوند و به بروز فکر و ایده و مسئله برسیم.
در ادامه کلانتری از محسن خانجهانی رئیس دوره دهم تقدیر کرد و خانجهانی در سخنانی گفت: در شب سینمای ایران همه دور هم جمع شده ایم، ما یک امید داریم و آن خودمان هستیم. امیدوارم بچه های مستند پشت هم باشیم و به یکدیگر کمک کنیم تا از این مشکلات نجات پیدا کنیم. جای خانم فرشته طائرپور خیلی خالی است که در دوره دهم کمک زیادی کردند.

سپس رامین حیدری فاروقی پشت میکروفن آمد و گفت: نهایت نمایش کاستی ها و زشتی ها، طلب زیبایی است و قدردانی از زیبایی کار آسانی نیست. امروز استاد کلانتری به موضوع خوبی اشاره کردند آکادمی شدن یعنی جریان توجه و پژوهش در طول سال ادامه داشته باشد و جشنِ یک سال پویش فعال درباره پرسشهای بنیادین باشد. سینمای مستند یک بخشی از واقعیت است، انسان را تخیل انسان کرده و بخشی از سینما، سینمای شاعرانه است که بخش دیگری از هستی را به رخ می کشد.
وی با اشاره به نقل قولی از بهرام بیضایی، تاکید کرد: امیدوارم شکل آکادمی شدن جشن به ما نشان بدهد آیا به چیزی افتخار می کنیم یا نه؟
پس از تقدیر حیدری فاروقی از محمد صوفی به عنوان رئیس یازدهمین دوره جشن، صوفی در سخنانی گفت: خوشحالم بالاخره یکی از این شیرها به من هم رسید. باعث خوشبختی و احساس شیرینی است که از خانواده بزرگ مستند هستم و این شیر را می گیرم. امیدوارم حامد شکیبانیا هم با شکل جدید داوری که در این دوره انتخاب شده، موفق باشد. می دانم که چقدر کار سختی است و برایش آرزوی موفقیت می کنم.
ارد عطارپور دیگر پیشکسوت سینمای مستند در ادامه پیش از تقدیر از شهرام درخشان رئیس دوره دوازدهم جشن گفت: من 30 سال است او را می شناسم و می دانم چه تمرکزی از هنر، شعر و دانش در وجودش موج می زند. مثل خیلی از فیلمسازان دیگری که اینجا هستند این هنر و دانش منتظر عنایتی از طرف سازمانها و نهادهای دولتی و غیردولتی است تا بارور شده و به تولید آثار غنی تری بیانجامد. درخشان در زمینه ادبیات کلاسیک و نو اطلاعات و تجربه خوبی دارد و بخشی از تاریخ و هویت صوتی و گفتاری سینمای مستند ایران مدیون ایشان است. علاوه بر اینکه او کارگردان و تهیه کننده هم هست و کارهای ارزنده ای دارد، صدای مخملینش روی صدها فیلم نشسته و آنها را زیباتر کرده است. خوشحالم می توانم این جایزه را تقدیم دوست 30 ساله ام کنم.
شهرام درخشان نیز در سخنانی بیان کرد: فرمایشات دوستمان مبالغه آمیز بود. ارد عطارپور مثل برادر برای من است. گرفتن این تندیس برای من بسیار ارزشمند تر از دریافت تندیس به شکل رقابتی است. همه در گنجه خانه هایمان تندیس هایی داریم که گاه زمان دریافت آنها را هم از یاد می بریم. تندیس چیزی بیش از یک شی فلزی نیست که بعد از مدتی که هیجان دریافتش از بین می رود، شوق داشتنش هم فراموش می شود. این تندیس جایش در گنجه نیست و در پیشخوان خانه من است و می دانم کسانی که تصمیم گرفتند به روسای پیشین جشن این تندیس را بدهند خواستند یک مرام و سنت کمرنگ شده را در جامعه ما زنده کنند؛ مرام قدردانی از کسانی که یک سال از وقت و انرژی شان را بی مزد و منت می گذارند و هر ساله جشنی را برپا می دارند. از این نظر این تندیس بسیار ارزشمند تر است. این را مقابل چشمم می گذارم تا همیشه یادم باشد قدردان محبت دیگران باشم. این تندیس یک درس است.
وی ضمن تشکر از پسر، همسر و دوستانش که آنها را شرکای خود با این تندیس معرفی کرد، یادآور شد: از اعضا و هیئت مدیره تهیه کنندگان سینمای مستند ممنونم که در دوره پیشین که شرایط خاصی بود به جای اینکه دست بر سینه گره بزنند و با تبسم به برگزاری جشن نگاه کنند دستها را پیش آوردند و هر نوع کمک بی ریا و بی تظاهری داشتند. بدون کمک آنها هرگز امکان نداشت این جشن برگزار شود. سپاس آخرم از تمام کسانی که بی وقفه در طول جشن دوازدهم سعی کردند سنگ پرتاب و خنجر را تا کتف فرو کنند ممنونم چون اگر این آدمها نباشد مرزهای مهربانی و نامهربانی و جوانمردی و ناجوانمردی حذف می شود.
در ادامه با حضور دیگرانوهی هواکیمیان مستندساز ارمنی تبار از پوستری که برای قدردانی از او طراحی شده بود رونمایی شد و او در سخنانی گفت: از همه ممنونم و روز ملی سینما را تبریک می گویم. من مدتها است بازنشسته شده بودم و کاری را که اینقدر دوست داشتم فراموش کرده بودم اما شما مرا به یاد آن روزها انداختید.
همچنین با حضور محمد جعفری مستندساز پیشکسوت از پوستری که برای قدردانی از او طراحی شده بود رونمایی شد و این مستندساز نیز پس از امضای پوستر در سخنانی گفت: سالروز سینمای ایران که همزمان با ورود دوربین فیلمبرداری توسط ابراهیم خان عکاس باشی مظفرالدین شاه هست، بهانه ای است تا یادمان بماند سینما با فیلم مستند شروع شد و ما امروز پیمان ببندیم به سینمای مستند و حقیقت جو وفادار باشیم. سینمایی که امروز بی تعارف متناسب با جایگاهی که در زیرساخت فرهنگی جامعه می تواند داشته باشد جلو نمی رود و اکران و آنتن مناسب ندارد. سینمای مستند 122 ساله شد اما با وجود کهولت هنوز نفس می کشد و امروز دوربین های کوچک در کوچه و خیابان تصاویر زندگی را آنطور که وظیفه یک مستندساز است در حافظه تاریخی ما ثبت می کنند.
همچنین با حضور خانم هواکیمیان و آقایان محمد جعفری، محمد علی نجفی (رئیس پیشین هیات مدیره خانه سینما)، علیرضا حسینی (نایب رئیس انجمن تهیه کنندگان سینمای مستند)، محمد حمیدی مقدم (مدیر عامل مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی) از پوستر جشن با طراحی آرش صادقی رونمایی شد و طراح پوستر نیز با اشاره به مهم ترین بحث زیست محیطی حال حاضر یعنی دریاچه ارومیه به تمرکز پوستر بر این موضوع اشاره کرد.
سیدمهدی طباطبایی‌نژاد، منوچهر شاهسواری، ارد زند، مهوش شیخ الاسلامی، همایون امامی، محدثه گلچین، آزاده موسوی، هادی آفریده، احمدرضا طایی، فخرالدین سیدی، علیرضا خالقی سروش و... از جمله چهره های حاضر در این مراسم بودند.