نتیجه مثبت کار تیمی

فیلم کوتاه حذف اضطراری به کارگردانی مشترک پیمان نعیمی و فهیمه آقاحسنی در چند ماه اخیر حضور جشنواره‌ای موفقی در ایران داشته و از چند جشنواره داخلی از جمله: جشنواره دانشجویی نهال، فیلم کوتاه تهران و... جوایزی دریافت کرده است. «گروه درخشش» موفقیت فیلم‌شان را نتیجه مثبت کار تیمی می‌دانند و می‌گویند در این کار تلاش کرده‌اند همه توانایی‌هایشان را کنار هم بگذارند.

فیلمنامه «حذف اضطراری» موضوع و رویکرد آشنایی دارد. چه شد که این ایده را برای فیلمنامه انتخاب کردید؟  
فهیمه آقاحسنی: دلایل زیادی برای انتخاب این ایده و نوشتن این فیلمنامه وجود داشت. به لحاظ محتوایی نشان دادن جسورانه واقعیت نسل جدید دختران جامعه شهری ایران، مشکلات آنها و رویکردهای متفاوت آنها به این مشکلات، در یک خوابگاه دخترانه (که در واقع مقیاس کوچکتر و البته خودمانی تری از جامعه می‌تواند باشد) انگیزه اصلی ما بود. می‌خواستیم قصه‌ای دخترانه بگوییم با ترس‌ها، امیدها و رویاهای دخترانه.
هر کدام از ما بطور جداگانه انگیزه‌های شخصی خاص خودمان را هم داشتیم. برای من فیلم ساختن راجع به آدم‌هایی که خوب می‌شناختم جذاب بود و برای پیمان نعیمی فیلم ساختن راجع به دنیایی که هرگز به آن پا نگذاشته بود.
پیمان نعیمی: ما به لحاظ فنی تصمیم گرفتیم دو چیز را در فیلمنامه‌نویسی تجربه کنیم. ساخت شخصیت‌هایی کاملا متفاوت، جذاب و در عین حال آشنا و خاکستری و نوشتن فیلمنامه کوتاه بر اساس ساختار کلاسیک فیلم بلند. نتیجه این تجربه در فیلم دیده می‌شود. حالا که فیلم را می‌بینیم به نظر خودمان تجربه اول به هر دلیل نتیجه بهتری داشته. هر چند تجربه دوم هم تمرین خوبی بود، اما نمی‌توانیم قاطعانه از آن دفاع کنیم.
به لحاظ سبک‌شناختی فیلم‌تان را به چه سبکی نزدیک‌تر می‌بینید؟
فهیمه آقاحسنی: به لحاظ تعاریف سبکی شاید بعضی از سکانس‌ها بیشتر به رئالیسم جادویی نزدیک باشد. همه ما در زندگی روزمره گفت‌وگوهایی درونی داریم که در آنها با آدم‌های موثر زندگی‌مان حرف می‌زنیم، کلنجار می‌رویم و گاه حتی دعوا می‌کنیم. این گفت‌وگو ها بخش نامرئی شخصیت واقعی ماست.
دانستن گفت‌وگوهای درونی آدم‌ها حقایق مهمی از شخصیت آنها را نمایش می‌دهد. در سکانس‌های مورد اشاره جادوی این تمهید کمک می‌کند ما گفت‌وگوهای درونی شخصیت شیرین را ببینیم و از این طریق به کاراکتر نزدیکتر شویم و صمیمانه انگیزه‌هایش را درک کنیم.
پیمان نعیمی: از طرفی در راستای فرم و محتوای فیلم و ماندن در فضای محدود خوابگاه این سکانس‌ها می‌تواند با ورود آدم‌های موثر داستان به خوابگاه (که در واقع آنجا نیستند) اطلاعات و شناخت بهتری از حواشی داستان و شخصیت‌های آن به ما بدهد که در نهایت به شخصیت پردازی شیرین کمک می‌کند.
با توجه به اینکه فیلم شما در لوکیشن پرجمعیتی روایت می‌شود، چه تمهیداتی را برای هدایت و کنترل بازیگران و هنروران به کار بردید؟
پیمان نعیمی: بخش مهمی از کار در واقع در مرحله انتخاب بازیگران انجام شد. بازیگران اصلی حذف اضطراری علاوه بر اینکه به دلیل حضور طولانی در کنار هم و در محیط دانشکده سینما تئاتر به فضای کار آشنایی کامل داشتند، از نظر توانایی هم از بهترین‌های چند سال اخیر بودند.
سه ماه تمرین برای یک کار کوتاه آن هم با روشی که ما می‌خواستیم فقط ناشی از انگیزه بالای بازیگران و اعتماد متقابل بین ما بود. در شروع تمرینات تا یک ماه هیچ یک از بازیگران فیلمنامه را نخوانده بود و تمرینات بصورت تک نفره انجام می‌شد. بعد به تمرینات دو نفره رسیدیم و در نهایت روخوانی فیلمنامه و ...
فهیمه آقاحسنی: در تمام طول این مدت از تمرینات، عکاسی و تصویربرداری می‌کردیم و میزانسن‌ها، دکوپاژ صحنه‌ها و دیالوگ‌ها را بازنگری و اصلاح می‌کردیم. تمرینات در لوکیشن آخرین مرحله کار بود. لحظه‌ای که تصویربرداری شروع شد، همه می‌دانستند چه می‌خواهیم. اکثر پلان‌ها در کمترین برداشت گرفته می‌شد.
پیمان نعیمی: در واقع داشتیم چیزی را می‌ساختیم که در مورد تمام اجزایش با هم توافق داشتیم.
فیلمنامه، کارگردانی و تهیه‌کنندگی این کار مشترک است. چطور به عنوان دو کارگردان با عقاید، جنسیت و خواستگاه‌های متفاوت به یک زبان مشترک رسیدید؟ و تقسیم کارتان به چه صورت بود؟
پیمان نعیمی: در ابتدا باید به این نکته اشاره کنم که گروه ما شامل جمعی از دوستان پرکار و نسبتا همفکر سینما تئاتری که این روزها با نام «گروه درخشش» بیشتر شناخته می‌شود؛ از مدت‌ها قبل در کارهای متعددی نتیجه مثبت کار تیمی را دیده بود.
در این کار هم تلاش کردیم همه توانایی‌هایمان را کنار هم بگذاریم. بسیاری از مواقع حس می‌کردیم که وجود هر کدام از ما چقدر برای این کار ضروری است. فهیمه آقاحسنی از نزدیک واقعیت‌های موجود را در خوابگاه دیده بود و به زندگی دخترانه در آنجا کاملا آگاه بود و من می‌توانستم از بیرون به چیزی که دارد ساخته می‌شود نگاه کنم.
فهیمه آقاحسنی: معمولا در جلسات دو نفره در مورد جزئیات همه کارها به نتیجه می‌رسیدیم و بعد در هر مرحله برای اجرای آن تصمیمات تقسیم کار می‌کردیم. البته طبیعتا اختلاف نظرهایی هم وجود داشت که در این موارد مشورت با سایر عوامل در هر مرحله، تیم ما را منسجم تر می‌کرد.
شما در این کار از وجود عوامل حرفه‌ای مانند طراح گریم، صدا و... بهره بردید. وجود عوامل حرفه‌ای چقدر در پیشبرد کار به شما کمک کرد؟ به نظرتان در سینمای کوتاه تا چه حد می‌شود یا باید از عوامل حرفه‌ای استفاده کرد؟
پیمان نعیمی: ملاک ما در انتخاب عوامل حرفه‌ای بودن (به معنی با سابقه بودن) نبود. با توجه به تجربیات قبلی، چندین فاکتور از جمله نیازهای این پروژه، انگیزه عوامل، توانمندی و قابل اعتماد بودنشان، سواد تخصصی و علاقه به کار تیمی و استفاده از نظر دیگران در انتخاب‌های ما نقش داشت.
همه عوامل حذف اضطراری با فاکتورهای یاد شده همخوانی داشتند و در واقع با این نگاه همه حرفه‌ای بودند.
فهیمه آقاحسنی: در بعضی بخش‌ها به دلیل وجود نداشتن و یا در دسترس نبودن عوامل با ویژگیهایی که ما می‌خواستیم در میان دوستان و یا افراد کم سابقه تر، با توجه به حساسیت آن بخش‌ها و نیاز مبرم این پروژه؛ از اساتید و عوامل با سابقه تر درخواست کردیم ما را همراهی کنند که آنها هم پس از خواندن فیلمنامه و اطمینان از جدی بودن گروه لطف کردند و بدون چشم داشت وقت گذاشتند.
بنابراین به نظر ما بهره بردن از عوامل حرفه‌ای صرفا به دلیل با سابقه بودن نمی‌تواند در رسیدن به نتیجه مطلوب موثر باشد و در این موضوع تفاوتی بین فیلم کوتاه و بلند وجود ندارد.
فیلم شما در مقیاس سینمای کوتاه ایران فیلم پر هزینه‌ای است. تهیه‌کنندگی کار هم برعهده خودتان بوده، باتوجه به اینکه در فیلم کوتاه بازگشت سرمایه به شکل سینمای حرفه‌ای وجود ندارد، چرا تصمیم گرفتید چنین هزینه‌ای برای یک فیلم کوتاه بکنید؟
پیمان نعیمی: هزینه هر فیلم با توجه به فیلمنامه، ملزومات آن و کیفیت خروجی نهایی آن محاسبه می‌شود. بنابراین نمی‌توان هیچ فیلمی را با فیلم دیگری مقایسه کرد. درست تر اینست که ببینیم هزینه ساخت یک فیلم با نتیجه آن به لحاظ کیفی تناسب دارد یا نه؟ در مورد حذف اضطراری با یک محاسبه ساده با توجه به کیفیت خروجی آن می‌توان به این نتیجه رسید که هزینه ساخت آن بسیار پایین تر از ساخت همین فیلم با همین کیفیت و همین مدت زمان در سینمای بلند است.
البته از میانگین هزینه ساخت فیلم کوتاه در ایران احتمالا بیشتر است که این موضوع به نوع نگاه به مقوله فیلم کوتاه بر می‌گردد. اساسا نگرش‌های غالب در حوزه فیلم کوتاه دو دسته‌اند. دسته‌ای ساختن فیلم کوتاه را مقدمه و تمرینی برای ساختن فیلم بلند می‌دانند و دسته دیگر برای فیلم کوتاه جایگاه مجزایی تعریف می‌کنند و معتقدند فیلم کوتاه می‌تواند به عنوان یک محصول مستقل، اقتصاد و مخاطب خودش را داشته باشد و در این شکل فیلمساز می‌تواند همواره فیلم کوتاه ساز باقی بماند. از نظر ما هر دو نگاه می‌تواند درست باشد ولی هر کدام ضوابط و مختصات فنی و اقتصادی خود را خواهد داشت. در ایران تقریبا هیچ مسیری برای عرضه فیلم کوتاه به نحوی که اقتصاد آن توجیه پذیر باشد وجود ندارد. تقریبا به جز موارد خاص هیچ فیلم کوتاهی نیست که تهیه کننده آن از بازگشت سرمایه راضی باشد. بنابر این در اکثر موارد فیلم کوتاه مقدمه و تمرینی برای ساخت فیلم بلند است و این از نظر تعاریف اقتصادی به معنی نوعی سرمایه گذاری است.
بنابراین در حقیقت سوال این است که چرا تصمیم گرفتیم اینگونه سرمایه‌گذاری کنیم؟ و جواب این سوال هم تقریبا بدیهی‌ست. چون به نظر ما این شکل از سرمایه‌گذاری که در آن کیفیت کلی فیلم با سینمای بلند قابل مقایسه است، زودتر به نتیجه می‌رسد تا ساختن تعداد زیادی فیلم کوتاه که شاید تهیه‌کننده‌های سینمای بلند کمتر بتوانند بر مبنای کیفیت کلی آنها ریسک کند.
در نهایت صد البته که خوب بودن یا ضعیف بودن یک فیلم لزوما ربطی به هزینه ساخت و کوتاه یا بلند بودن آن ندارد. هر وقت که شروع به ساختن فیلم می‌کنیم برایمان مهم نیست که این فیلم کوتاه است یا بلند، همیشه با خودمان می‌گویم شاید این تنها کاری باشد که ما خواهیم ساخت؛ بنابر این سعی می‌کنیم تا حد توان طوری بسازیمش که اگر فیلم دیگری نساختیم از ساختن آن پشیمان نباشیم.
فیلم شما در ایران حضور جشنواره‌ای موفقی داشته است. فکر می‌کنید این توفیق را در مواجهه با مخاطب جهانی هم خواهد داشت؟ و چشم اندازتان برای حضور بین‌المللی فیلم چیست؟
فهیمه آقاحسنی: نمی‌دانیم بیش از 17 صفحه دیالوگ با ادبیات روزمره ایرانی پس از ترجمه چه تاثیری خواهد داشت.
حرف آخر؟
پیمان نعیمی: حرف آخر اینکه تشکر می‌کنیم از تمام کسانی که برای ساخت این فیلم با ما همراه شدند، از جدود 120 نفر از اساتید در هیات‌های بازبینی و داوری در پنج جشنواره داخلی که وقت گذاشتند و حذف اضطراری را دیدند و مورد تشویق قرار دادند.
فهیمه آقاحسنی: از حدود 1800 تماشاگری که در سالن‌های شلوغ جشنواه ما را شرمنده خود کردند. از کسانی که ما را نقد کردند و ایرادهای کارمان را گفتند...
پیمان نعیمی: همین‌طور از همه رسانه‌های مرتبط علی الخصوص «پایگاه خبری فیلم کوتاه» که زحمت اطلاع رسانی برای پیشرفت سینمای کوتاه را متحمل شدند، صمیمانه سپاسگزاریم و از کسانی که کار ما را دوست نداشتند عذرخواهی می‌کنیم. امیدواریم بتوانیم در آینده بهتر باشیم.