مادران زمین

فاطمه اکبری
زنجموره داستان علاقه سه زن و نحوه متفاوت اداره حیوانات است. به گفته کارگردان داستان چیزی فراتر از کمک به حیوانات است و ماجرا، ماجرای خود انسان است و تلاش و حرکت این زنان زنجموره‌ای بیش نیست، آنجا که ثروت و قدرت از زبان تفنگ سخن می‌گوید.

ایده ساخت این فیلم از کجا آمد و چرا شما به سمت ساخت مستندی درباره افرادی که به حیوانات علاقه دارند رفتید؟
اگر چه به نظرمی ‌‌‌رسد فیلم درباره علاقه ‌مندان به حیوانات است؛ اما از دیدگاه من فیلم درباره انسانی است که خود را اشرف مخلوقات می ‌داند و به همین دلیل خود را مجازمی‌داند، هست و نیست زمین را در اختیار بگیرد، دریاها را آلوده ‌‌کند، جنگل ‌ها را از بیخ و بن قطع کند، تا در خدمت خود در آورد.
حیوانات را به هزاران بهانه از بین می ‌برد تا جای بیشتری داشته باشد. تا جایی که حتی بین خود هم فرق می‌گذارد و جنس مذکر را برتر می‌داند. بنابراین این فیلم درباره زنان، کشتار به شکل‌های مختلف، مقطوع النسل ‌کردن و... است. آنها می ‌‌گویند موجودات حق زندگی دارند و برای همه در این دنیا به اندازه کافی جا هست.
مبنای انتخاب این سه زن چه بود؟
هر کدام از این سه زن تفکری مستقل دارند؛ زن روستایی مادر زمین است. او نبض زمین را می‌داند، جیک جیک گنجشک‌ها و معنای گرسنگی و دربدری آنها را می‌فهمد، نگهبان حیات است و به همه هشدار می‌دهد مواظب ضعیف‌تر‌ها باشید. او به شدت متعصب است و نمی‌گذارد حیواناتی که در اثر مهاجرت روستاییان به شهر در کوچه‌ها رها شده ‌‌‌اند به روستاهای دیگر بروند. زن دیگر پناهگاهی ایجاد کرده و سگ ‌ها را در آنجا نگهداری می ‌کند، او نیز همه چیز را در جمع ‌کردن حیوانات در یک مکان می ‌داند و غذا دادن و حفظ زندگی به آنها را در هر صورت شعار خود می ‌داند و معتقد است زندگی بهتر از مرگ است. زن سوم نیز همه چیز را در آزادی می‌بیند و معتقد است که حیوانات نباید عقیم شوند و یا به بند کشیده شوند. زندگی کوتاه در آزادی، بهتر از عمر طولانی در اسارت است. اینها سه روش اداره موجودات است. اما تلاش و حرکت این زنان زنجموره ‌ای بیش نیست، آنجا که ثروت و قدرت از زبان تفنگ سخن می‌گوید.
در مراحل ساخت این مستند چه مشکلاتی پیش رو داشتید؟
 فیلم مستند، یک کار دلی است و مشکلات هم بخشی از آن است. زمانی که همواره نگران این هستید که نکند بودجه کم بیاید و کار بخوابد، نکند افراد گروه به خاطر شرایط سخت تصویربرداری کار را ادامه ندهند، و یا یکی از شخصیت‌های فیلم از ادامه کار منصرف شود؟ همه اینها جزو مشکلات می ‌‌‌شوند اما نبود بودجه کافی بزرگترین مشکل تمام مستندسازان است. 
نقش تصویربردار در چنین کاری خیلی مهم است، چطور ایده‌هایتان را با تصویربردار هماهنگ کردید؟
من خیلی خوش شانس بودم که با انسان صبوری مثل آقای امامی کار می‌کردم. ما با هم صحبت می‌کردیم، من خواسته‌هایم را به او توضیح می‌دادم و او هم با توجه به دانش سینمای خود عمل می‌‌‌کرد.
مهم‌ترین مشکل شما برای ساخت این فیلم چه بود؟
مهمترین مشکل ما کمبود بودجه بود. من برای تامین بودجه یک روز فرش خانه را فروختم، روز دیگر آینه شمعدان و ... من با مبلغی که در توانم بود کار را شروع کردم؛ اما در محاسبات اشتباه کردم، در شیروان برف بارید، راهها بسته شد و به اجبار چند روز اضافه در آنجا ماندیم این مسائل هزینه را بالا برد.‌
برای پرداخت  فیلمنامه چه منابعی برای تحقیق داشتید؟
 از نهج ‌‌‌البلاغه تا مهمان‌های ناخوانده؛ کتاب‌های جامعه ‌شناسی زیادی خواندم و چند جلسه هم در خدمت چند تن از فقها بودم. برای چنین فیلم‌هایی تحقیق میدانی مهمتر از مطالعه تئوریک است. زمان زیادی می‌خواهد که با یک بانوی روستایی برخوردی داشته باشی که جلوی دوربین راحت باشد و نیروی بیشتری می‌خواهد تا یک خانم شهرنشین را راضی کنید تا خود را در معرض قضاوت مردم قرار دهد. صبر و حوصله و همدلی، مهمترین عوامل تحقیق میدانی هستند.
کارگردانی مستندهایی که در آن با حیوانات سر و کار دارید به چه شکل است؟
هر کسی شیوه خود را دارد ما در ایران حیوان تربیت شده برای اینجور فیلم‌ها نداریم، باید ساعت‌ها ‌صبر کنید و حیوان را زیر نظر داشته باشید تا عکس العمل دلخواه ضبط  شود.
برای ارتقاء سطح فرهنگ تماشای فیلم‌های مستند در مردم چه باید کرد؟
تلویزیون عامل مهمی است برای رواج تماشای فیلم مستند، تلویزیون می تواند با نمایش مستندهای اجتماعی روز ایران و جهان نقش تعیین کننده ای داشته باشد و مردم را از تفکر فیلم مستند یعنی حیات وحش فراتر ببرد.
تلویزیون می تواند در تمام شبکه هایش فیلم مستند نمایش دهد و به نقد و بررسی فیلم های نمایش داده شده بپردازد. بنیاد فارابی و مرکز گسترش سینمای تجربی هم می‌توانند فیلم‌های مستند سینمایی تولید کنند و با اکران مناسب در سینماها مردم را با این ژانر آشنا کنند.
با توجه به بازخوردهایی که گرفتید، آیا از طریق این فیلم موفق شدید مفهوم ذهنی مورد نظرتان را به بیننده منتقل کنید؟
من فیلم را ساختم مثل بانویی که کودکی را بوجود می‌آورد حالا هرکس به اندازه بضاعت و سطح توقع خودش از آن بهره می‌برد. مهم این است که فیلمی خلق شده است.