فیلم کوتاه ساختن حالم را خوب می‌کند

مرضیه ریاحی
شبنم قلی‌خانی را همه از بازی تاثیرگذارش در مریم مقدس می‌شناسیم. حتما در مصاحبه‌های زیادی درباره بازیگری‌اش خوانده‌اید؛ اما بهانه این گفت‌وگو فیلمسازی‌اش است.
قلی‌خانی هشت سال است که در عرصه سینمای مستند و فیلم کوتاه فعال است و ثمره این فعالیت ساخت چهار فیلم کوتاه داستانی و چهار مستند است.
او هفت سال است که در دانشگاه آزاد اسلامی تدریس می‌کند؛ اما باوجود تجربه 13 ساله‌اش در سینما همچنان به مقوله آموزش اهمیت می‌دهد.
او دوره داستان‌نویسی با امیرحسن چهل‌تن، فیلمنامه‌نویسی با فرهاد توحیدی و فیلمسازی با عباس کیارستمی را گذرانده و تجربه‌گرایی در عرصه سینمای مستند و فیلم کوتاه برایش جدی است.

کارتان را با تئاتر شروع کردید؟
بله با «آنتیگونه» به کارگردانی حامد محمدطاهری. آن زمان دانشجوی سال اول نمایش بودم.
بعد از «آنتیگونه» کار تئاتر را ادامه دادید؟
بعد از آن برای پایان‌نامه فوق‌لیسانس‌ام «متل» را کارگردانی کردم. استاد راهنمایم دکتر ناظرزاده‌کرمانی بود و متن کار ترجمه خود ایشان بود.
بعد از آن در سال 86 یک نمایشنامه از چخوف را در دوبی اجرا کردم. آخرین کار تئاترم هم «کا» دکتر امینی بود که سال گذشته اجرا رفتیم.
«مریم مقدس» اولین حضور سینمایی‌تان بود؟
بله. سال 77 با مریم مقدس وارد سینما شدم.
چه شد که این نقش به شما رسید؟
خبر نداشتم قرار است که برای نقش حضرت مریم تست بدهم. فکر می‌کردم چون نقش اصلی‌ است حتما انتخاب شده ولی وقتی رفتم دفتر آقای بحرانی دیدم همه نقش‌ها انتخاب شده غیر از این نقش. آن زمان من هنوز دانشجوی نمایش بودم و مثل خیلی‌ از دانشجوها رفتم که تست بدهم و اتفاقا انتخاب شدم.
زمانی که برای نقش حضرت مریم انتخاب شدید، فکر می‌کرید که چنین نقش تاثیرگذاری باشد؟
آن موقع قضیه برایم خیلی جدی نبود. شاید اگر الان بود خیلی برایم مهم بود که حتما انتخاب شوم. خوشحال بودم که یک نقش خوب دارم؛ اما آن‌قدر هم به اهمیت آن نقش و آن کار واقف نبودم. اما حالا که 13 سال از آن کار می‌گذرد، فکر می‌کنم که شروع خیلی خوبی برای فعالیت سینمایی‌ام بود.
چرا بعد از «مریم مقدس» جز چند کار سینمایی بیشتر در تلویزیون فعال شدید؟   
یک نقش خوب در تلویزیون خیلی بهتر از یک نقش متوسط سینمایی است. سریال‌هایی که کار کردم فیلمنامه خوب و کارگردان خوب داشتند و همه کارهایی هستند که دوست‌شان داشتم و از حضور در آنها پشیمان نیستم.
چی شد که فیلمسازی کوتاه را شروع کردید؟
فکر می‌کنم از سال 81 بود که جشنواره‌های فیلم کوتاه را می‌رفتم. اتفاقا در آن سال‌ها فیلم‌های کوتاه خیلی خوبی ندیدم و این باعث شد که احساس کنم خب منم می‌توانم یک فیلمی بسازم!
اولین فیلم‌ام مستند حقیقت یک دستفروش بود که در سال 83 با هندی‌کم ساختم.
آن فیلم با امکانات اولیه و معمولی ساخته شد؛ ولی خودم دوستش دارم چون اولین تجربه‌ام بود و خیلی ساده به سوژه نگاه کردم. بعد از آن من تنها اولین فیلم کوتاه داستانیم بود. 
«من تنها» برای اولین تجربه داستانی فیلم خوبی است.
اتفاقا الان فکر می‌کنم برای آن فیلمنامه باید با کسانی که تخصصی فیلمنامه فیلم کوتاه می‌نویسند، مشورت می‌کردم. 
نوشتن آن فیلمنامه از یک دوره تنهایی و ناامیدی نشات گرفت. چون در آن دوران حال بدی داشتم، احساس می‌کردم باید حتما همین‌جوری فیلم را بسازم تا بتوانم از نظر روحی تخلیه شوم. ولی خب الان که فکر می‌کنم می‌بینم می‌شد بهتر از این ساخته شود.
بازیگرهایی که تمایل به فیلمسازی دارند، معمولا دنبال ساختن فیلم بلند هستند. چی شد که این مدیوم برای شما جذاب شد و فیلمسازی کوتاه را انتخاب کردید؟
اصولا من فیلم کوتاه دیدن و ساختن را دوست دارم. این یک علاقه شخصی است. همان‌جور که نوشتن داستان کوتاه را دوست دارم.
فکر می‌کنم به عنوان یک بازیگر، وقتی چند ماه سر کار هستید خیلی روح‌تان فرسوده می‌شود. هر کسی یک جور خودش را ریفرش و دوباره حال خودش را خوب می‌کند. من برای خودم یک قانون گذاشتم که بعد از هر کار حداقل سالی یک فیلم کوتاه بسازم. احساس می‌کنم فیلم کوتاه ساختن حالم را خوب می‌کند و احساس مفید بودن بیشتری بهم دست می‌دهد.
داوری فیلم کوتاه هم داشتید؟
بله. دوره گذشته داور بخش «داورهای جوان» جشنواره فیلم 100 بودم.
در «جشنواره جوان ایرانی» هم داور بخش بین‌الملل بودم و فیلم‌های کوتاه فیلمسازان ایرانی خارج از کشور را دیدم.
در ورک‌شاپ عباس کیارستمی هم شرکت کردید؟
سال گذشته در دو ورک‌شاپ آقای کیارستمی حضور داشتم؛ که سوژه یکی ویدیو کلیپ و دیگری سوءتفاهم بود.
برای ورک‌شاپ کیارستمی فیلم هم ساختید؟
امروز سه‌شنبه است بر اساس سوژه سوءتفاهم آن ورک‌شاپ توی ذهنم آمد.
بهترین فیلم کوتاهی که دیدید؟
من خیلی فیلم کوتاه خوب دیدم. اما در جشنواره 100 یک فیلم خیلی خوبی دیدم که درباره نماز بود و متاسفانه اسمش را فراموش کرد‌ه‌ام.
دوربین جای بچه‌ای بود که پشت زنی است که در شالیزار نماز می‌خواند. دوربین بالا و پائین می‌رفت و بیننده فقط آسمان و شالیزار را می‌دید و در نمای لانگ‌شات آخر می‌بینیم که بچه‌ای پشت زنی است که نماز می‌خواند. اتفاقا این فیلم جایزه هم گرفت.
بهترین مستندی که دیدید؟
مستند خوب هم زیاد دیدم. مستندهایی است که به لحاظ سوژه آدم را درگیر می‌کند مثل مستند کارت قرمز (مهناز افضلی).
باوجود اینکه بیش از یک سال است که این مستند را دیدم هنوز گاهی بهش فکر می‌کنم.
دانشگاه تدریس می‌کنید؟
بله. من دانشگاه آزاد تهران مرکز مقطع لیسانس رشته تئاتر درس‌هایی که مربوط به بازیگری می‌شود را تدریس می‌کنم.
چند سال است که تدریس می‌کنید؟
هفت سال است. البته دو سال در این بین به دلیل کارهای جلوی دوربین مرخصی گرفتم. یک ذره به خاطر همین تدریس است که نتوانستم یکسری پیشنهادها را قبول کنم.
پیشنهادهای شهرستان یا آنهایی که به لحاظ زمانی با کلاس‌های دانشگاهم تداخل دارند را نمی‌توانم بپذیرم و شاید یکی از دلایل کم‌کار بودنم، این هم هست.
جز داستان نوشتن فکر می‌کنم تجربه یادداشت نوشتن برای مطبوعات هم دارید؟
شش- هفت ماه برای مجله «زندگی ایرانی» در بخش پیشنهاد نقد فیلم و تئاترهای روز می‌نوشتم.
چه تعریفی از فیلم کوتاه دارید؟
فیلم کوتاه یک جور جادو کردن مخاطب است. احساس می‌کنم واقعا فیلم کوتاه ساختن خیلی سخت‌تر از فیلم بلند ساختن است. تعداد فیلم‌های کوتاهی که در دنیا ساخته می‌شود خیلی زیاد است. این همه جشنواره‌های فیلم کوتاه که با سوژه‌های مختلف در دنیا وجود دارد نشان دهنده این است که فیلم کوتاه مخاطب زیادی دارد. ولی به نظرم فیلمی موفق است که شما را به فکر وا دارد.
احساس می‌کنم در زندگی امروزه، ما زمان زیادی نداریم. گاهی که روز تمام می‌شود، با خودم فکر می‌کنم من امروز چی کار کردم؟
در این دوران همه چیز به این سمت می‌رود که در کمترین زمان ممکن بیشترین استفاده را از وقت‌تان بکنید و به همین دلیل مقوله فیلم کوتاه در این زمانه اهمیت بیشتری پیدا می‌کند.
آرزویتان برای فیلم کوتاه چیست؟
دوست دارم در کشور خودمان بتوانیم یک جای خوبی برای نشان دادن فیلم کوتاه داشته باشیم. گاهی با خودم فکر می‌کنم چرا وقتی ما توی ترافیک پشت ماشین نشستیم نمی‌توانیم در تلویزیون‌های شهری فیلم کوتاه ببینیم؟ تو پارک‌ها، فروشگاه‌ها، مترو و... اگر در طول روز بتوانیم دو تا فیلم کوتاه خوب ببینیم، خیلی خوب است.
بازاری برای دیده شدن و پخش فیلم کوتاه وجود داشته باشد. بیشتر از تولید فیلم کوتاه حمایت شود. بچه‌ها در شهرهای مختلف فیلم‌های کوتاه خوب می‌سازند، اما بعد از یک مدتی وقتی می‌بینند که هیچ اتفاقی نیفتاد، سرخورده می‌شوند. شاید یکی پر از ایده‌های خوب باشد، خلاقیت داشته باشد اما با این وضعیت دیگر ادامه نمی‌دهد. امیدوارم بتواینم شبکه تلویزیونی فیلم کوتاه داشته باشیم و مردم بتوانند فیلم کوتاه ببینند.
از کی مخاطب «پایگاه خبری فیلم کوتاه» هستید؟
از همان سال 83. دقیقا یادم نمی‌آید که چه کسی پایگاه را به من پیشنهاد کرد، اما هر کسی که بود خدا خیرش بدهد!
سایت‌های سینمایی زیادی وجود دارد، اما این خیلی خوب است که پایگاه تخصصی درباره فیلم کوتاه و مستند است.
من فکر می‌کنم لازم است که ما نشریه‌ها و سایت‌های تخصصی در زمینه فیلم کوتاه و مستند داشته باشیم، که به مردم اطلاعات بدهد.