با خشم به گذشته نگاه نکنیم
امیرحسین ثنائی
محسن رمضانزاده در مستند بلند این خانه روشن است به کتابخانه ملک و واقف آن، حسین ملک که از بزرگترین واقفان کشور بوده پرداخته است. این فیلم در بخش مسابقه مستند بیست‌وهفتمین جشنواره بین‌المللی فیلم فجر حضور دارد.
پیش از ساخت فیلم، با کتابخانه ملک و موسس آن آشنا بودید؟
به دلیل مشهدی بودنم به طبع حاج حسین آقا و خدمات وی برایم ناآشنا نبود. گرچه در طول تحقیق فیلم با ابعاد ژرفتری از شخصیت وی آشنا و او را بهتر شناختم.
چرا این موضوع را برای ساخت انتخاب کردید؟
در واقع ایده ساخت فیلم سفارشی بود از طرف موسسه سرمایه‌گذار فیلم.
چه مدتی صرف تحقیق فیلم شد؟
از زمان طرح ایده و موضوع تا تحویل فیلم یک‌سال زمان برد. البته این به معنی تولید بی‌‌وقفه آن در این زمان نیست. در طول پروژه وقفه‌هایی پیش می‌آمد که اجتناب ناپذیر بود و بایستی صبر می‌کردیم تا کار مجددا ادامه پیدا کند. تحقیق اولیه با توجه به موجود نبودن مدارک و اسناد درباره زندگی حاج حسین آقا، حدود سه ماه طول کشید.
تا چه اندازه ساختار و فرم کنونی فیلم مانند استفاده از فیلم و عکس آرشیوی، مصاحبه، نریشن و ... پیش از شروع کار مشخص شده بود؟
من بدون فیلمنامه کار را شروع کردم. زیرا اساسا امکان پژوهش کامل و دقیقی که بتوان بر اساس آن فیلمنامه‌ای نوشت، میسر نبود. به ناچار در طول روند تولید، فرم کار شکل می‌گرفت.
طبیعی است وقتی در زمان تولید، فیلمنامه دقیق و از پیش طراحی شده‌ای در اختیار نداشته باشید، در زمان تصویربرداری امکان طراحی ساختار فیلم نیست.
در این شرایط براساس پلات کلی ماجرا و رخدادهایی که در طول تصویربرداری به وقوع می‌پیوندد می‌توان ساختار کلی فیلم را طراحی و یا بهتر بگویم از آشفتگی در ساختار بصری فیلم پرهیز کرد. اما با پیشرفت کار و دسترسی به منابع آرشیویی و غیره ... امکان ایده‌پردازی درباره ساختار کار فراهم شد و رفته‌رفته فرم کار شکل گرفت.
و در نهایت هم به روند کنونی روایت موضوع در فیلم رسیدید.
در ابتدای پژوهش، محور موضوعی فیلم و زاویه دید فیلم طراحی شده بود و در طول تصویربرداری روایتی که سنخیت بیشتری با مضمون اثر داشت، مشخص شد. اما مهمترین مرحله در انسجام دادن به روایت فیلم در مرحله شکل گرفت.
تولید فیلم چقدر زمان برد؟
حدود شش ماه، البته به صورت ناپیوسته.
این وقفه‌ها مشکلی ایجاد نمی‌کردند؟
در واقع با صدها مشکل که بقیه همکارانم با آن مواجهه‌اند درگیر بودم. وقفه‌های پی در پی نیز به دلیل همین مشکلات بود و تنها بخشی از آن به تصویر کشیده شده است.
باز کردن گره‌هایی که گره‌گشایی هریک با دیگری متفاوت است، چالش اصلی مستندسازان در مرحله تولید است. البته بنا نیست فیلم در حال ساخت، بیانگر اعتقادات تک تک افراد باشد اما فکر می‌کنم فرصتی است که هرکس نظرش را بگوید. این فهم چنان ساختار به هم تنیده و باستانی‌ای در افکارمان دارد که راه پیدا کردن به اندرونی افکار و اندیشه افراد، گاه به ماه‌ها و سال‌ها وقت نیاز دارد و مواجه شدن با آن اجتناب ناپذیر و بسیار فرساینده و خسته کننده است.
فکر می کنید فیلم چه جذابیت‌هایی برای مخاطب دارد؟
نام فیلم اشاره به موضوعی دارد که به نظر من، مهمترین ویژگی فیلم در آن مستتر است. تهیه و اكران آزادانه مستند می‌تواند در اعتلای رفتار توام با خرد و به دور از احساساتی‌گری كه ریشه‌ای دیرینه در سرزمین‌مان دارد، موثر باشد.
این خانه روشن است كوششی است در نیل به این هدف با این امید كه دگر بار با خشم به گذشته نگاه نکنیم.
دیدگاه‌ها
علیرضاحسینی موسوی
۱۲:۵۱ ۱۶ بهمن ۱۳۸۷
محسن از معدود فیلمسازانی است که با دلش فیلم میسازد. فیلمساز کم سر و صدایی است و همین باعث اشتیاق بیشتر برای دیدن آثار اوست.