اشغال عراق از یک زاویه دیگر

علی مصلح حیدرزاده
منظره بی‌پایان یکی از مستندهای تاثیرگذاری است که پس از حمله آمریکا و متحدانش به عراق در سال 2003 درباره عراق و مسائل مربوط به آن ساخته شده است. چارلز فرگوسن کارگردان این فیلم مستند که پیش از این به عنوان نویسنده و روزنامه نگار فعالیت داشته است، با این فیلم توانست جایزه ویژه هیات داوری جشنواره معتبر ساندنس به عنوان بهترین مستند را از آن خود کند. او در منظره بی‌پایان اشتباه‌ها و انحراف‌های سیاسی را که منجر به جنگ عراق و پیامدهای آن شد، به تصویر کشیده است.
 
ایده «منظره بی‌پایان» از کجا آمد؟
اواخر سال 2003 یا اوایل 200۴ بود که متوجه شدم اشغال عراق آن گونه که دولت و رسانه‌ها ادعا می‌کنند، پیش نمی‌رود. شروع کردم به صحبت کردن با روزنامه نگاران و کارشناسان سیاسی، از جمله جرج پاکر. او چیزهای ناراحت کننده زیادی گفت که تا آن زمان درباره‌اش صحبت نشده بود. با ورود به سال 200۵ چندین کتاب خوب درباره عراق منتشر شده بود، ولی هنوز فیلمی وجود نداشت و وقتی پرس و جو کردم، به من گفته شد چنین فیلمی ساخته نمی‌شود. آنجا بود که احساس کردم باید این فیلم را بسازم.
تحت تاثیر چه نکاتی فیلم را ساختید؟
مهم‌ترین تاثیر از روزنامه نگاران محقق، افراد دانشگاهی و کارشناسان سیاسی که تحسین‌شان می‌کردم، می‌آمد. می‌خواستم کوشش و دقت آنها را به فیلم تبدیل کنم. در زمینه سبک سینمایی، گمان می‌کنم که در برخی زمینه‌ها از ژان پیر ملویل پیروی کردم، بخصوص در فیلم‌هایی مانند دایره سرخ و ارتش سایه‌ها که سبکی تخت و مشخص دارند. فیلم‌های او می‌گویند: واقعیت‌ها اینجا است، انتخاب شخصیت‌ها اینجا است و راهی که آنها انتخاب کردند اینجا. البته فیلم‌های او بسیار زیبا و منحصر بفرد هستند و بسیار بهتر از فیلم من.
در مرحله تدارک تولید بزرگ‌ترین مشکل چه بود؟
اول این که افرادی پیدا کنیم که مقابل دوربین صحبت کنند. یک تفاوت میان کتاب و فیلم این است که در کتاب شما می‌توانید از منابع ناشناس استفاده کنید و در فیلم این امکان کمتر وجود دارد. البته با گذشت زمان توانستم افراد زیادی را برای صحبت پیدا و متقاعد کنم. مشکل بزرگ دیگر، البته این بود که در سال 200۶ در عراق فیلمبرداری کنیم. خوشبختانه از همکاران باتجربه‌ای بهره بردم که در این زمینه به من کمک کردند. در زمینه پخش هم بی‌تجربه بودم. اما خوشحالم که «ماگنولیا پیکچرز» وظیفه پخش فیلم را بر عهده گرفت.
چه عوامل خلاقه‌ای در ساخت این مستند بر شما تاثیر گذاشت؟
چیزهای زیادی بود، اشاره به یکی از آنها مشکل است... اما وقتی مستند دو ستم جیسون کوهن ماندا بالا را در جشنواره ساندنس دیدم (هر دوی ما در بخش مسابقه جشنواره حضور داشتیم) فکر کردم خدایا، چه مستندهایی می‌توانند ساخته شوند. این فیلم اول او بود و باعث سرگیجه می‌شد.
چه موضوع‌های دیگری برای شما جذابیت دارند که تبدیل به فیلم شوند؟
در شکل ایده‌آل دوست دارم به تناوب، فیلم داستانی و مستند بسازم و درهردو زمینه، بین موضوع‌های جدی سیاسی و اجتماعی و موضوع‌های بامزه غیر سیاسی حرکت کنم. من ترلرهای بذله‌گو و هوشمندانه‌ای مانند بوی خوش موفقیت، محله چینی‌ها، شاهین مالت، محرمانه لس آنجلس و حادثه توماس کراون را خیلی دوست دارم و می‌خواهم فیلمی مانند آنها بسازم. اما در عین حال علاقه دارم به ساخت مستند درباره موضوع‌‌های مهم ادامه دهم. امیدوارم بتوانم در فیلم بعدی عناصر داستانی و مستند را ترکیب کنم و به برخی از مهم‌ترین مضامین مطرح زندگی امروز بپردازم.