سفیران صلح

مرضیه ریاحی
نخستین اجلاس «اتحادیه فیلمسازان کوتاه کشورهای مسلمان» با حمایت «انجمن سینمای جوانان ایران» شهریورماه سال گذشته در تهران برگزار شد. در یک سال گذشته اتحادیه برنامه‌های مختلفی را پیش برده و ۱۰ کشور عضو آن به ۲۵ کشور عضو ارتقا پیدا کرده است. ناصر باکیده دبیرکل اتحادیه و مدیرعامل سینمای جوان در این گفت‌وگو از فعالیت‌های مختلف اتحادیه طی سال گذشته و برگزاری بیست‌وپنجمین جشنواره بین‌المللی فیلم کوتاه تهران می‌گوید.
 
به تازگی «اتحادیه فیلمسازان کوتاه کشورهای مسلمان» یک‌ساله شد. اتحادیه چطور شکل گرفت و در این مدت فعالیت‌های آن چطور بود؟
اتحادیه با حمایت «انجمن سینمای جوانان ایران» در سال اتحاد ملی و انسجام اسلامی شکل گرفت. اتحادیه به منظور همدلی، همراهی و آشنایی بیشتر فیلمسازان کشورهای مسلمان تشکیل شده و به مفهوم ایجاد ارتباط بیشتر بین آنها شکل گرفته و از منظر حقوقی به صورت یک NGO بین‌المللی عمل می‌کند.
طی دعوتی رسمی از 10 کشور اسلامی به تهران و پس از بحث و گفت‌وگوها، اساسنامه پیشنهادی اتحادیه به تصویب رسید. اتحادیه کار خودش را رسما با انتخاب اعضای کمیته مرکزی متشکل از ایران، پاکستان، تاجیکستان، تونس، سودان، لبنان و افغانستان، شروع کرد و خوشبختانه 10 کشور عضو به 25 کشور ارتقا پیدا کردند.
در این یک سال فعالیت‌هایی که اتحادیه پی‌گیری کرد، عقد تفاهمنامه فرهنگی سینمایی بود با قرقیزستان، سودان و افغانستان. اتحادیه کمک کرد به برگزاری نخستین دوره جشنواره «ایساکول» در قرقیزستان. در آن جشنواره مفاهیم پیشنهادی اتحادیه جزو بخش‌های اصلی قرار گرفت. اهمیت دادن به تحکیم روابط خانواده و نمایش فیلم‌هایی که مخاطبان را پرهیز می‌دهند از مصرف مشروبات الکلی و مواد مخدر.
همچنین در بخش جنبی جشنواره که اعضای عضو پیمان شانگهای در آن حضور دارند؛ فیلم‌های اعضای اتحادیه نمایش داده شد. امسال در یک ارتباط تنگانگ در حال گفت‌وگو هستیم که بتوانیم در این جشنواره ورک‌شاپ برگزار کنیم.
این ورک‌شاپ‌ها و نمایش فیلم‌های اعضای اتحادیه در تمام جشنواره‌های کشورهای عضو برگزار می‌شود؟
قطعا. هدف این است که ما تحت عناوین مختلف بتوانیم آثار فیلمسازان مسلمان را برای ایجاد تعامل، ارتباط و شناخت فرهنگی در کشورهای دیگر نمایش دهیم.
اتحادیه مختص کشورهای مسلمان است یا فیلمسازان مسلمان هم می‌توانند عضو باشند؟
در اساسنامه اتحادیه پیشنهاد شده ‌کشورهای مسلمان عضو باشند؛ اما قید کشورهای اسلامی ندارد. آخرین عضو اتحادیه مدیر اجرایی جشنواره جنوب آسیا در دهلی‌نو بود. ایشان به عنوان یک مسلمان و دست‌اندرکاران جشنواره با اتحادیه آشنا شد و علاقه‌مندی خودش را اعلام کرد. همچنین سودان علاقه‌مندی‌اش را برای استفاده از تجارب سینمایی اعضای اتحادیه به ویژه تجارب فرهنگی آموزشی «انجمن سینمای جوانان ایران» اعلام کرد که امیدواریم امسال بتوانیم با حمایت از طریق ارائه منابع آموزشی و فرهنگی خودمان و همچنین چارت تشکیلاتی انجمن به دوستان سودانی کمک کنیم که انجمن سینمای جوانان خودشان را در سودان راه‌اندازی کنند.
یعنی «انجمن سینمای جوانان سودان» مستقل راه‌اندازی می‌شود؟
بله. سودان انجمن سینمای جوانان خودشان را راه‌اندازی می‌کنند. از فعالیت‌های دیگر اتحادیه حضور موثر در سومین جشنواره فیلم‌های کوتاه و مستند کابل در افغانستان بود. علاوه بر برگزاری دو ورک‌شاپ‌ اعضای اتحادیه، حضور در ترکیب هیات انتخاب جشنواره و همین‌طور نشست مشترکی بین چهار عضو اتحادیه حاضر در کابل.
شما داور جشنواره کابل هم بودید. تجربه داوری در افغانستان چطور بود؟
به نظرم جریان فیلمسازی در کشورهای اسلامی به شدت در حال رشد است. بسیاری از جوانان و علاقه‌مندان به حوزه سینما ورود کرده‌اند. فیلم‌هایی که من در افغانستان دیدم نشانگر موج پرتلاش، با فکر و باانگیزه‌ است. آینده فیلم‌های کوتاه و مستند افغانستان به اعتقاد من بسیار شفاف و روشن است. چون نسل جوان افغان‌ها با شرایط سخت فیلم تولید می‌کنند و از سینمای مستند و کوتاه به عنوان رسانه‌ای در خدمت مردم بهره می‌گیرند. حتی مباحث عرضه فیلم‌هایشان را با برنامه بهتری جلو می‌برند. حتی در هرات هم جشنواره فیلم‌های کوتاه و مستند برگزار می‌شود. از سمت دیگر باتوجه به تنوع شبکه‌های تلویزیونی که در افغانستان وجود دارد؛ پخش فیلم‌های کوتاه و مستند افغان از طریق کانال‌های دولتی و خصوصی مورد استقبال قرار گرفته است.
تلویزیون ملی افغانستان الان فیلم‌های کوتاه و مستند پخش می‌کند؟
بله تلویزیون ملی و یکسری شبکه‌های دیگرشان خیلی توجه جدی می‌کنند به فیلم‌های کوتاه و مستند. اما در افغانستان آنچه که به عنوان یک مثلث سه گانه آموزش، تولید و عرضه می‌توانیم اسم ببریم، جای خالی آموزش به شدت احساس می‌شود و امیدوار هستیم از طریق اتحادیه با عقد تفاهمنامه‌ای که با «افغان فیلم» منعقد کرده‌ایم، بتواینم تبادل تجارب فرهنگی کنیم. البته بسیاری از فیلمسازان جوان افغانستان در زمان مهاجرت به ایران دوره‌های آموزش سینمایی «انجمن سینمای جوانان ایران» را طی کرده‌اند. به ویژه دفتر زاهدان و مشهد.
در قم هم تا آنجا که من می‌دانم خیلی آموزش دیده‌اند...
بله. در قم هم هستند. به هر حال تفاهمنامه‌ای که با «افغان فیلم» امضا کردیم در جهت، آموزش، تولید مشترک با مفاهیم مشترک است.
این آموزش به چه صورت است. یعنی ممکن هست شما استاد به افغانستان بفرستید؟
ممکن است آنها هم بفرستند! در روابط بین‌الملل باید دوجانبه عمل کرد. خب البته معمولا اشتیاق آنها بیشتر است که از این طرف استاد برود.
کسانی که می‌خواهند عضو اتحادیه شوند این درخواست را باید به کجا بدهند؟
از طریق سایت اتحادیه به آدرس:  http://www.iycs.ir/usfic درخواست‌شان را اعلام کنند.
یعنی مستقیما باید از دفتر مرکزی اتحادیه در تهران درخواست کنند؟
بنابر اساسنامه شرایط عضویت به این گونه است که باید درخواست‌شان را به همراه بیوگرافی به دبیرخانه اتحادیه در تهران اعلام می‌کنند. درخواست عضویت در کمیته مرکزی طرح می‌شود و از طریق تصویب اعضای کمیته مرکزی آن سازمان، نهاد یا شخص به عضویت در می‌آید. با تکمیل فرم و پذیرش اساسنامه فعالیت خودش را در کشور خودش شروع می‌کند.
البته آنچه که اتحادیه به دنبالش است پذیرش انفرادی فیلمسازان نیست. بیشتر ما دنبال منابع کلان‌تر از طریق مراکز دولتی یا مراکز فرهنگی معتبر خصوصی هستیم. مثلا وقتی ما از عضو هندی خودمان نام می‌بریم مدیر اجرایی جشنواره جنوب آسیا است.
یعنی تمام اعضا باید یک پشتوانه‌ای داشته باشند، مدیر جشنواره باشند، مدیر مرکز فرهنگی خاصی باشند...
صد در صد. باید یک جایگاه حقیقی و حقوقی داشته باشند. اما در اتحادیه منعی برای عضویت فیلمساز وجود ندارد ولی معمولا به لحاظ اینکه سازمان‌دهی مناسبی داشته باشد در هر کشور نمایندگی خودش را به یک سازمان، نهاد یا فرد معتبر می‌دهد.
نمایندگی‌های اتحادیه در کشورهای عضو خودشان در مورد پذیرش اعضا تصمیم می‌گیرند یا همچنان این وظیفه برعهده دفتر مرکزی در تهران است؟
نه. آنها خودشان تصمیم می‌گیرند. هر فیلمساز مسلمانی می‌تواند عضو اتحادیه باشد. حتی در یکی از بندهای اساسنامه‌ برای اینکه ما بهره بگیریم از منابع الهی پیش‌بینی شده فیلمسازان غیرمسلمان که یکی از ادیان رسمی مورد قبول اسلام را دارند هم می‌توانند عضو اتحادیه شوند.
تا الان اتحادیه عضو غیرمسلمان داشته؟
نه تا حالا عضوی نداشتیم. این در اساس‌نامه پیش‌بینی شده ولی ما هنوز برخوردی نداشتیم.
فراخوانی برای پذیرش اعضای غیرمسلمان داده‌اید؟
اتحادیه بحثی که دارد اعلام اساس‌نامه خودش است. اساسنامه اتحادیه در سراسر دنیا از طریق یک کتاب و سایت اعلام شده است. این کتاب در جشنواره‌های معتبر دنیا توزیع و به کلیه سفارت‌خانه‌های کشورهای اسلامی و سفارت‌خانه‌های «جمهوری اسلامی ایران» در دنیا ارسال شده است.
یکی از اهداف دیگری که در اساس‌نامه اتحادیه پیش‌بینی شده تشکیل یک آرشیو مرکزی است تا یک مرجع و منبع موثر داشته باشیم و بتوانیم فیلم‌های اعضای اتحادیه را به دیگر کشورها و هفته‌های فیلم و... ارسال کنیم. امروز افتخار داریم بگوییم بیشتر از 100 فیلم در آرشیو مرکزی اتحادیه جمع‌آوری شده است.
از نکات قابل توجهی دیگر موضع‌گیری اعضای اتحادیه و به ویژه کمیته مرکزی در مقابل فتنه‌هایی است که در سینمای دنیا علیه اسلام برپا می‌شود. امسال همراهی اتحادیه را داشتیم با مردم مسلمان فلسطین به خاطر 60 سال مقاومت و اعتراض اتحادیه از طریق صدور بیانیه رسمی به کشور هلند در رابطه با فیلم موهون فتنه.
به جز از طریق سایت و کتاب، اتحادیه اقدام دیگری در جهت معرفی خود داشته؟
اتحادیه در یک برنامه 45 دقیقه‌ای زنده از شبکه «مستند الجزیره» در سال 2007 فعالیت‌های خود را کاملا معرفی کرده است.
به نظر می‌رسد هدف اصلی اتحادیه این است که در کشورهای مسلمان جایگاهی داشته باشد تا به پشتوانه آن جایگاه بتواند صدای اسلام را از طریق سینما به گوش همه برساند...
هدف اصلی اتحادیه بهره‌گیری از یک منشا نورانی است. آن منشا نورانی دین مبین اسلام است. اتحادیه در زمینه فیلم کوتاه فعالیت می‌کند. قرار است اعضای اتحادیه بهره بگیرند از منبع اصلی که مشترک است در همه کشورها.
پس در واقع اعضا به نوعی سفیرهای اتحادیه در کشورهای مختلف هستند؟
بله. سفیر هستند. پیامبر ما فرموده‌اند همیشه پیام‌آور صلح و دوستی باشید و از سوی دیگر آغوش‌تان را به روی همه مردم دنیا باز کنید. برای همین اتحادیه سعی دارد در جهت معرفی جریان فیلمسازی در کشورهای اسلامی نقش‌آفرینی کند. قطعا جای اتحادیه خیلی وقت بود که خالی بود. ضمن اینکه یک پدیده جدید به لحاظ تشکیلاتی نیست. ما اتحادیه‌های مختلفی در دنیا داریم مثل «اتحادیه فیلمسازان کوتاه آماتور جهان: یونیکا» یا «اتحادیه فیلم‌های حرفه‌ای» که هر سال در حاشیه جشنواره کلرمون نشستی را برگزار می‌کنند.
خب برگزاری «جشنواره فیلم کوتاه تهران» هم نزدیک است. برنامه‌های جشنواره چطور پیش رفته است؟
پیش‌بینی می‌کردیم پس از بیست‌وچهار دوره استقبال خوبی شود که همین‌طور هم شد. برنامه‌های جشنواره از طریق دو شورای «سیاست‌گذاری» و «اجرای جشنواره» پیش می‌رود.
شورای «سیاست‌گذاری» مسائل اصلی جشنواره را دنبال می‌کنند که در فراخوان مطرح بود. و شورای «اجرای جشنواره» با استفاده از کارکنان انجمن در امر برگزاری فعال است.
امسال در بخش داخلی باتوجه به نوع جوایز به سطح کیفی آثار اهمیت بیشتری می‌دهیم. توجه جدی به پژوهش، تحقیق و فیلمنامه داریم. امسال جشنواره یک تعامل و نزدیکی را با «صنف فیلم کوتاه ایران» برقرار کرد. تصمیم داریم از تجارب و پیشنهادات دوستان انجمن صنفی استفاده کنیم و قطعا نماینده‌ای از آنها را در بخش هیات انتخاب خواهیم داشت. آنها فیلم‌های برگزیده خودشان را در اختتامیه معرفی خواهند کرد.
همچنین ما بهره‌می‌گیریم از پیشنهادات اعضای هیات مدیره و رئیس محترم صنف فیلم کوتاه به عنوان سخنگوی جریان صنفی فیلم کوتاه در کشور. علاوه بر آن با تعاملی که با نهادهای مختلف داریم، سعی می‌کنیم باب همکاری را برای آنها نیز باز کنیم.
از دیگر برنامه‌های جشنواره ارتباط تنگاتنگ با جشنواره «فیلم پلیس» است و در حاشیه جشنواره ورک‌شاپ تخصصی با موضوع بررسی جریان فیلمسازی پلیس را خواهیم داشت و سه ورک‌شاپ خارجی با استفاده از اعضای تونس، پاکستان و لبنان، اتحادیه را نیز پیش‌بینی کرده‌ایم. همچنین تعامل با سازمان‌ها و نهادهای مختلف از جمله صدا و سیما، وزارت راه‌وترابری، نیروی انتظامی، شهرداری تهران و... را داریم.
انجمن فیلم کوتاه در جشنواره ورک‌شاپ یا نشستی ندارد؟
در حال حاضر نه. اگر آنها پیشنهاد بدهند ما می‌پذیریم.
یک مشکلی که همیشه برای فیلمسازان وجود دارد همزمانی برگزاری ورک‌شاپ‌ها و نمایش فیلم‌هاست. در این مورد فکری کرده‌اید؟
در همه جشنواره‌های دنیا، همه برنامه‌ها به طور موازی اتفاق می‌افتد. جشنواره محل عرضه است و انتخاب با مخاطب است. البته سعی کردیم در برنامه‌های جشنواره تکرار فیلم‌ها را پیش‌بینی کنیم.
جشنواره همیشه فیلم مستند هم نمایش می‌دهد. در فکر تعاملی با «انجمن صنفی مستندسازان» نیستید؟
ما بهره‌ می‌گیریم از پیشنهاد دوستان.
یعنی اگر آنها پیشنهاد بدهند شما استقبال می‌کنید؟
قطعا استقبال می‌کنیم. ضمن اینکه احساس می‌کنیم باتوجه به برگزاری جشنواره «سینما حقیقت» که اختصاص به مستند دارد، شاید امکان همکاری با آن جشنواره فراهم‌تر باشد...
«جشنواره فیلم کوتاه تهران» پرمخاطب‌ترین جشنواره فیلم کوتاه داخلی است که همواره آثار مستند را هم به نمایش گذاشته و جزو الویت‌هایش بوده و تمرکزی که در این جشنواره هست قطعا در جشنواره‌های دیگر نیست.
حرف شما درست است. ما واقعا از پیشنهادها‌ استقبال می‌کنیم. حتی با «آسیفا» هم صحبت‌هایی کرده‌ایم. سعی کردیم از صنوف مختلف در ترکیب هیات‌های انتخاب استفاده کنیم.
در بحث انتخاب آثار جشنواره فیلم کوتاه تهران یک نارضایتی دائمی وجود دارد. شما به عنوان مدیر جشنواره فکر می‌کنید دلیل این نارضایتی‌ها چیست؟
من خیلی احترام قائلم برای دوستان فیلمساز. ضمن احترام کامل به دیدگاه‌های همکاران فیلمسازم، باید بگویم «جشنواره فیلم کوتاه تهران» مثل تمام جشنواره‌های دنیا یک آئین‌نامه‌ای و مقرراتی دارد که فیلمسازان ما با قبول شرایط و امضای فرم شرکت فراخوان آن را قبول می کنند. اما یک واقعیت وجود دارد و آن این است که «جشنواره فیلم کوتاه تهران» یک ستم مضاعف را تحمل می‌کند. متاسفانه در کشور ما چرخه اقتصادی فیلم کوتاه دچار مشکل است و تنها تریبون معتبری که از دیدگاه فیلمسازان وجود دارد - که به حق هم هست- همین جشنواره است.
حتی ما به عنوان برگزارکنندگان در مواردی از آئین‌نامه خودمان در جهت پاسخگویی به دوستان فیلمساز عدول می‌کنیم. همیشه پس از اینکه هیات انتخاب به طور رسمی اسامی فیلم‌ها را اعلام می‌کنند، 10 روز به فیلمسازان مهلت داده می‌شود -که در هیچ کجای دنیا سابقه ندارد- که طی این مدت معترضین می‌توانند اعتراض‌شان را کتبی اعلام کنند.
فیلم‌هایی که اعتراض کتبی دارند از طریق هیات انتخاب دوباره بررسی و بازبینی می‌شوند و چنانچه فیلمی حائز رتبه وجود داشته باشد وارد جشنواره می‌‌شود.
از سوی دیگر دوستان فیلمساز من باید توجه کنند، قطعا تعداد سانس‌ها و روزهای نمایش فیلم در این انتخاب‌ها تاثیر دارد. گاهی فیلم‌ها با یک فاصله کم از همدیگر انتخاب می‌شوند چون جشنواره ظرفیت نمایش فیلم‌های زیادی ندارد و نمی‌شود مثلا دو سه هفته جشنواره برگزار کرد. این رسالت جای دیگری است. ما باید منطقی به این موضوع نگاه کنیم و تلاش کنیم امکان نمایش فیلم‌ها را از طریق جاهای دیگری مثل رسانه‌های تصویری، صدا و سیما و... فراهم کنیم. 
تصمیم ندارید فیلم جدید بسازید؟
یک مجموعه مستند برای تلویزیون به نام ردپای صهیونیسم در جهان اسلام ساخته‌ام.
پس ساخت این مجموعه به هدف‌تان در اتحادیه هم مربوط می‌شود؟
به علاقه‌ام مربوط می‌شود! اولین سری این مجموعه در 26 قسمت 10 دقیقه‌ای به تهیه‌کنندگی «شبکه خبر» تولید شد و اولین برنامه‌اش در شصتمین سالروز اشغال فلسطین پخش شد. باتوجه به تحلیل‌ها و درخواست‌های شورای ارزیابی «شبکه خبر» سری دوم این مجموعه را در حال تولید داریم.
من با همه مشغله‌هایی که در سینمای جوان دارم سعی کردم با یک تیم جوان از سینمای جوان این مجموعه را تولید کنم. در این مجموعه یک نگاه جدی داشتیم به ردپای صهیونیسم از بدو تاسیس هالیوود و تبلیغات مستقیم و غیرمستقیم آنها و بهره‌گیری ناعادلانه آنها از رسانه‌ای مثل سینما. که البته بسیاری هم از جانب آنها سیلی خوردیم. عکس‌العمل‌های شبکه VOA و سایت‌های اینترنتی صهیونیست‌ها حکایت این است که این فعالیت‌ها به بار نشسته است.
حرف آخر؟
خب فکر کنم بد نیست نظرم را هم در مورد «پایگاه خبری فیلم کوتاه» بگویم. احساس می‌کنم تنها مجموعه‌ای که دارای یک پتانسیل خودجوش و علاقه‌مند است و از بستر و جریان فیلمسازی کشور برخاسته «پایگاه خبری فیلم کوتاه» است.
این پایگاه به ارتقای سطح اطلاع‌رسانی، خبری و تحلیلی در حوزه سینمای کوتاه و مستند ایران و جهان کمک می‌کند. باعث افتخار ماست که دست‌اندرکاران آن خانم‌هایی از خانواده «انجمن سینمای جوانان ایران» هستند. ان‌شاالله که خدا به شما صبر بدهد.