مسعود امینی تیرانی از فیلم‌برداران باسابقه و موفق سینمای ایران، بیش از سه دهه است که علاوه بر کارگردانی، تدریس، امور صنفی، داوری و... هنوز به مدیریت فیلم‌برداری فیلم‌های کوتاه پایبند و در این مسیر شاخص و سرآمد مانده است.
وی در گفت‌وگو با خبرنگار «پایگاه خبری فیلم کوتاه» درباره تحصیلات و نحوه ورود به سینما گفت: فارغ‌التحصیل رشته سینما با گرایش فیلم‌برداری از دانشگاه هنر تهران هستم ولی قبل از دانشگاه، سینما را با انجمن سینمای جوان شروع کردم. یعنی در واقع شناخت سینما به واسطه حضور در سینمای جوان و ساخت اولین فیلم کوتاهم با دوربین 8 میلی‌متری بود.
فیلم‌بردار فیلم کوتاه «وضعیت اورژانسی» درباره انگیزه انتخاب فیلم‌برداری میان رشته‌های دیگر سینما بیان داشت: هنگامی که وارد دنیای فیلم کوتاه در سینمای جوان شدم آن‌قدر اختلاف اساسی و تخصصی میان رشته‌ها قائل نبودیم. در کنار دیگر هنرجویان تقریبا همه موارد مربوط به فیلم‌سازی را با هم می‌خواندیم، تمرین و تجربه می‌کردیم. کلا، مسیر فیلم‌سازی برای ما مهم بود. بعد وارد دانشگاه شدم و چون فیلم‌برداری برای من خیلی جذاب بود در کنار کارگردانی آن را به‌صورت تخصصی و به‌عنوان گرایش اصلی انتخاب کردم. شاید یکی از دلایل این جذابیت، علاقه من به ریاضی و فیزیک بود. جهان فیلم‌برداری ارتباط نزدیک‌تری با جهان ریاضی دارد.
امینی تیرانی درباره شاخصه‌های یک اثر که او را مجاب به قبول مدیریت فیلم‌برداری می‌کند، توضیح داد: اولین مورد قطعا فیلم‌نامه و ایده اولیه اثر است. اینکه آن ایده یا طرح جذاب است؟ فرصت تجربه‌ جدیدی را فراهم می‌کند؟ فیلم‌نامه را می‌خوانم و اگر با آن ارتباط برقرار کنم سراغ پارامتر بعدی که ارتباط با کارگردان آن اثر است، خواهم رفت. حالا گفت‌وگو با کارگردان و شناخت او مهم است. اینکه نگاه کارگردان به اثر و جهان آن چیست؟ چرا باید این فیلم‌نامه ساخته شود؟ چرا او باید کارگردانی کند؟ و پاسخ او به این چرا و چگونگی‌ها در فیلم‌نامه و کارگردانی برای من اهمیت زیادی در قبول یا رد آن اثر دارد. بعد از این دو مورد اصلی، نوبت به جزئیات می‌رسد که عموما قابل تفاهم است.
فیلم‌بردار فیلم کوتاه «جونده» درباره نقش دوربین و تجهیزات در فیلم‌برداری گفت: در تمام فیلم‌نامه‌ها حتما مواردی تحلیل و بررسی می‌شود. ترجمه و رسیدن به جهان تصویر نیازمند طراحی بصری است و اجرای این طراحی حتما نیازمند ابزار و ادوات است. اما برای من دوربین مهم‌ترین ابزار نیست و تجهیزات فیلم‌برداری مهم‌ترین نیازمندی نیست. بیشتر به آن جهانی که فیلم لازم دارد، نگاه می‌کنم. برای هر فیلم‌نامه باید نیازهای جهان فیلم را برآورده ‌کنم، آن وقت امکان‌سنجی می‌کنم.‌ در نتیجه هیچ‌ تصور یا تصوراتی از قبل برای استفاده و انتخاب ابزار و تجهیزات فیلم‌برداری ندارم. ممکن است از یک گوشی موبایل گرفته تا بهترین امکانات که وجود داشته باشد در این تحلیل قرار بگیرد. هر کدام لازم است انتخاب می‌کنم. نکته‌ای که برای من دارای اهمیت بالایی است میزان آزادی در کار است. باید در کار آن مقدار آزادی که نیازمندش هستم را حس کنم. اگر قرار باشد عاملی باعث محدودیت در کار شود ترجیح من این است که آزادی را داشته باشم و بودجه، وسایل، امکانات و هر چیز دیگری را فدا کنم.
فیلم‌بردار فیلم کوتاه «صبر کن هوا روشن بشه» درباره هزینه بالای تجهیزات فیلم‌برداری و راهکار اقتصادی جمع کردن پروژه‌ها با حفظ کیفیت اثر گفت: این قضیه به کارگردان‌ها بستگی دارد. کارگردان‌ها باید بدانند که منظور از کیفیت چیست؟ اگر فکر می‌کنند که کیفیت کار را فیلم‌بردار، عوامل و دوربین می‌سازد، قطعا اشتباه می‌کنند. این اولین و بزرگ‌ترین اشتباه است که متوجه کارگردان‌هاست، فیلم‌بردار هم می‌تواند این مشورت را بدهد. فیلم‌بردار می‌تواند این اشتباه را تقویت و یا جلوی آن بایستد. ایده خوب و درست، ترسیم درست قصه، استراتژی کارگردانی، خلق جهان تصویری و ویژه‌ فیلم، کنترل بازی‌ها، کیفیت کار را تعیین می‌کند نه کیفیت دوربین و تجهیزات شما. می‌توانید با موبایل هم فیلمی بسازید که نتیجه و خروجی درخشانی داشته باشد. حتما و الزاما نیاز به ابزار و ادوات سنگین و گران‌قیمت فیلم‌برداری نیست. کارگردانان باید متوجه باشند که آزادی و استقلال آنان مهم‌تر از تحمل فشارهای مالی است. ایمان به جهان ذهنی و تصویری آنان مهم‌تر است و آن‌وقت ابزار و تجهیزات آخرین مسئله یک فیلم می‌شود. البته با این همه دلیل، در نهایت پذیرش یا عدم‌پذیرش کارگردان‌هاست که تعیین کننده است.
فیلم‌بردار فیلم کوتاه «آدم پران» درباره ساخت فیلم‌هایی با گوشی‌های هوشمند و استفاده از آن به عنوان ابزاری برای دانشجویان و فیلم‌برداران تجربی توضیح داد: به شخصه تجربه‌های زیادی در استفاده از گوشی دارم. وقتی راجع به فیلم کوتاه حرف می‌زنیم در مورد هر امکانی برای تجربه کردن حرف می‌زنیم. برای شناخت جهان فیلم‌سازی، احتیاجی به ابزار و ادوات سنگین نداریم. فکر کنید مثلا ما آزادی خود را به اینکه دوربین خوب داشته باشیم ببازیم. خیلی معامله بدی است. اگر فکر کنیم که چه چیزی به ما این امکان را می‌دهد در آزادترین شکل کار کنیم، حتما معامله بهتری است. به نظر من، گوشی این امکان را خیلی راحت کرده است. در حال حاضر، شرایط تحمیلی در مورد محتوا و مضامین و فرم اجرا آزادی ما را محدود کرده و به اندازه کافی با سانسور مواجه هستیم، اینکه خودخواسته آن حداقل آزادی موجود را هم به تجهیزات و فشار اقتصادی ببازیم واقعا تأسف‌بار است. البته متوجه هستم که با توجه به اقتضای این روزها و دامن زدن برخی عوامل و بازیگران کلا کار سخت شده ولی به نظر من الان موقعی است که فیلم‌سازها باید شروع کنند و مسیر خلاف آن را تجربه کنند. این نکته مهم را هم یادآوری می‌کنم که اتفاقا کارهایی که از من در جشنواره‌های بزرگ جهان مثل کن پخش شده با دوربین گران‌قیمت، خاص یا حرفه‌ای و تجهیزات فراوان نبوده است یعنی حتی در این سطح، اصلا فرقی نمی‌کند با چه دوربینی کار می‌کنید.
فیلم‌بردار فیلم کوتاه «دیلمانج» درباره نقش دکوپاژ و استوری‌برد و پایبندی به آن‌ها در هنگام کار گفت: این موضوعی نیست که به‌طور کلی بتوانیم درباره خوبی و بدی آن صحبت کنیم. به هرحال فیلم‌بردار همراه با کارگردان باید متوجه باشند چه اتفاقی و چگونه قرار است در برابر دوربین رخ دهد. هر روش و امکانی که بتواند فهم آن جهان ذهنی را توضیح دهد، حتما خوب و مفید است گاهی بهترین راه، اجرای بداهه است گاهی استوری برد، گاهی ساخت ماکت و... هر کدام که آن تصویر ذهنی را بهتر توصیف می‌کند و کمک کند آن اتفاق با کمترین خطا رخ دهد، همان راه درست است. برای فیلم‌نامه‌ها و شرایط تولید مختلف، راه‌های مختلفی نیز می‌توان انتخاب کرد و معتقد به یک دستورالعمل کلی و ثابت نیستم.
فیلم‌بردار فیلم کوتاه «جیغ زدن در تهران ممنوع» درباره اقدامات یک فیلم‌بردار و کارگردان برای بالابردن سرعت کار یک پروژه گفت: در زمان کار، کم‌حجم کردن تجهیزات فیلم‌برداری حتما سرعت را بیشتر خواهد کرد، اما هر چقدر در مرحله پیش‌تولید دقت بیشتری شود حتما در اجرا راحت‌تریم. لازم است پیش‌بینی‌هایی قبل از فیلم‌برداری صورت گیرد. گفت‌وگوهایی با کارگردان انجام شود. در واقع به تفاهم رسیدن کارگردان و فیلم‌بردار و اعتماد متقابل این دو به هم از نکات خیلی مهم است. ممکن است در کار اختلافاتی به وجود آید اما نباید منجر به چالش و گاه طولانی شدن و گاه توقف پروژه شود. نکته اساسی این است که افراد درگیر پروژه احساس کنند در یک تیم هستند، یعنی فکر نکنیم حتما یک فیلم‌بردار درجه یک، همه کیفیت کار را تضمین خواهد کرد و او از پس همه چیز بر می‌آید. با تجربه این سال‌ها، فکر می‌کنم در تجربه فیلم‌های کوتاه اول و دوم همکاری با افراد هم‌گروه و هم سطح، منجر به تجربه‌های بهتر و جذاب‌تری خواهد شد و آزادی فیلم‌ساز را کم نمی‌کند به تعبیر دیگر فیلم‌سازان در اولین تجربه‌ها باید بیشتر متمرکز به اجرا و تجربه فیلم‌سازی باشند تا ساخت محصولی برای ارائه و قابل عرضه در جشنواره‌ها. اگر در آثار اول و دوم، فیلم‌ساز از عوامل خیلی حرفه‌ای استفاده کند و نتواند با آنها گفت‌وگو کند یا برای انجام کار دلخواه، مجابشان کند، قطعا تأثیر آن در کیفیت کار نمایان خواهد شد. بعد از کسب تجربه در چند پروژه، همیشه فرصت برای کار کردن با عوامل حرفه‌ای پیش خواهد آمد.
فیلم‌بردار فیلم کوتاه «مدار بسته» درباره زمان صحیح ورود فیلم‌بردار به پروژه از پیش تولید تا تولید و تجربه‌های خود بیان کرد: به طور معمول همیشه سعی کردم کارهایی را قبول کنم که قبل از پیش تولید وارد پروژه شوم و از هنگامی که فیلم‌نامه به دستم می‌رسد و آن را می‌خوانم تا زمان تولید حتما یک فاصله زمانی طولانی لحاظ شده باشد. البته و به ندرت پروژه‌هایی را هم کار کرده‌ام که خیلی سریع وارد تولید و فیلم‌برداری شده‌ام که آن‌هم پروژه‌‌هایی بوده که در یک شرایط خاص قرار داشته باشد و یا شناخت و آشنایی قبلی از کارگردان و تیم داشته‌ام. در مورد فیلم‌های کوتاه، دوست دارم کارگردان پروژه شخصا با من تماس بگیرد و از فیلم‌نامه، ایده و فیلمش حرف بزند. مثل دو نفر که تازه به هم وصل شده‌اند، با هم حرف بزنیم و ارتباط بگیریم و سر موضوع و جهان فیلم با هم گفت‌وگو کنیم.
فیلم‌بردار فیلم کوتاه «تاریکی» در خصوص بزرگ‌ترین چالش فیلم‌برداری فیلم‌های کوتاه گفت: به نظر من، بزرگ‌ترین چالش رسیدن به شکل و ساختار اجرای یک فیلم‌نامه است. به جز معدود کارهایی، همیشه سعی می‌کنم هر کاری برای اجرا و شکل هر فیلمی انجام می‌‌دهم منحصر به ساختار و روایت همان فیلم باشد. تشخیص نیاز اصلی و بعد روایت منحصر به فرد آن فیلم، چالش اصلی است و بعد از آن وارد مسائل ریزتری مثل موارد فنی، تکنیکی فیلم‌برداری با توجه به فیلم‌نامه، لوکیشن می‌شویم. در طول کار هم پیش می‌آید که مسائل فنی و تکنیکی برخورد کنیم که گاه حل آن مشکل است.
بهترین فیلم‌بردار پانزدهمین دوره جوایز فیلم آسیا درباره اینکه چرا با وجود کارگردانی و فیلم‌برداری فیلم بلند، هنوز در مدیریت فیلم‌برداری حوزه فیلم کوتاه نیز فعال است، گفت: برخورد و گفت‌وگو و در نهایت شناخت هر انسان، شناخت یک جهان جدید است. هر فیلم‌نامه و دنیای آن، یک جهان جدید است. من هر سال ممکن است نتوانم نهایتا بیشتر از دو یا سه فیلم بلند کار کنم، ولی در فیلم کوتاه می‌توانم تعداد فیلم، تجربه‌های جدید و بیشتری داشته باشم. فیلم‌نامه‌ها، قصه‌ها، ویژگی‌ها و در نهایت انسان‌های بیشتری را کشف ‌کنم. علت اصلی رغبت من به فیلم کوتاه همین شناخت فرصت‌ها و تجربه‌هاست و در نهایت اینکه باید بتوانیم از خلق این جهان‌های جدید حمایت کنیم.

گفت‌وگو از: علی کشاورز
عکس از: کامیار مینوکده