نشست تخصصی «فیلمنامه اقتباسی» دکتر محمد دهقانی در نخستین روز سی‌و‌چهارمین جشنواره بین‌المللی فیلم کوتاه تهران برگزار شد.
به گزارش «پایگاه خبری فیلم کوتاه» به نقل از ستاد خبری سی و چهارمین جشنواره بین المللی فیلم کوتاه تهران، این مترجم و پژوهش‌گر تاریخ ادبیات فارسی در رابطه با آشنایی کارآموزان برای ارتباط وسیعی که میان ادبیات و سینما وجود دارد سخنانی ارائه کرد.
وی بیان کرد: سینمای بی ادبیات جذابیت‌هایش برای مخاطبان را از دست می دهد و قرار است در این کارگاه به شاخص ترین نمونه‌های آثار اقتباسی در سینما و مهمترین داستان های کوتاه در یک قرن اخیر اشاره شود.
وی با اشاره به اینکه اشتراک اساسی سینما و ادبیات در روایت است، افزود: شیوه ها و سبک های جدیدی در ادبیات و سینما به وجود آمده که در قالب پست مدرنیسم یا عناوینی این چنین مطرح می شود. همه ما به صورت عینی و شهودی می دانیم که وقتی فیلم می بینیم به دنبال روایت هستیم. روایت یعنی قصه یا داستانی که ابتدا و انتها و میانه داشته باشد. وقتی به پشت سرمان نگاه می کنیم و زندگیمان را میبینیم تماما یک روایت است.
وی ادامه داد: نقاط افتراق هم میان سینما و ادبیات کم نیستند. فیلم را ما معمولا در جمع میبینیم اما رمان و داستان را در خلوت و تنهایی خودمان می خوانیم. کتاب را هرجا که بخواهید می توانید کنار بگذارید و هرجا خواستید ادامه دهید اما فیلم را در یک جلسه و نشست میبینیم. گاهی اوقات با یک کتاب روزها و هفته ها و ماه ها را می گذرانید. طبعا ارتباطی هم که در این میان برقرار می شود خیلی عمیق تر است. فیلم وسعت داستان را ندارد بنابراین خیلی از جزئیات در فیلم حذف می شود. در حقیقت ما در مقابل فیلم خیلی فعال نیستیم. انفعال ما در سینما بیشتر از ادبیات است. ما در خواندن یک کتاب می توانیم درنگ کنیم و هروقت خواستیم به عقب برگردیم و بازنگری کنیم.
دهقانی با اشاره به اینکه بسیاری از توصیف ها یا اطلاعات داستان در ده یا بیست صفحه نوشته می شود گفت: درحالی که در یک فیلم میتوانیم در چند ثانیه تمامی این توصیفات را قرار بدهیم. ما در داستان راوی داریم که میتواند به شکل های مختلف باشد اما در سینما عموما ما راوی نداریم. راوی به درون شخصیت ها نفوذ میکند و از افکار و احساساتشان آگاهمان می کند. اما سینماگر معمولا چنین ابزاری را در اختیار ندارد.
دهقانی سپس بیان کرد: با توجه به این اشتراکات و افتراق ها باید بگوییم اقتباس وقتی اتفاق می افتد که یک داستان یا رمان را تبدیل به فیلمنامه کنیم. آقای عقیقی درمورد این که چه نکاتی را در این راه باید رعایت کنیم در کارگاه بعدی توضیح خواهند داد. ما به کمک آقای عقیقی دو فیلم را در نظر گرفتیم که از ادبیات معاصر ما وام گرفتند. هر دو فیلم هم در تاریخ سینمای ایران به حالت کلاسیک در آمده است. یک فیلم اقتباس فرمان آرا از شازده احتجاب گلشیری و یکی هم اقتباس از کتاب آرامش در حضور دیگران به کارگردانی ناصر تقوایی.
وی توضیح داد: نقطه قوت فیلم آقای تقوایی در تفاوت ها و تغییراتی است که بین داستان تا فیلم ایجاد کرده است. در داستان شخصیت های زن غالبا اسم دارند. تمامی شخصیت های اصلی و فرعی دارای نام هستند. اما جالب است که مردهای داستان هیچکدام نام ندارند و مثل حکایت های قدیم تیپ آنها عنوان می شود مثل سرهنگ، دکتر و … . اما در فیلم این قاعده متفاوت می شود.
دهقانی بیان کرد: گاهی بعضی شخصیت های مرد اسم پیدا میکنند و شخصیت های زن اسمشان را از دست می دهند. اما مشخص است تا حد زیادی کارگردان تلاش دارد تیپ ها را نگه دارد و کاراکتر نسازد. یا به طور مثال در داستان کلاغ عنصر مهمی است که در فیلم نداریم و اتفاقا به جای آن از صدا و تصویر جغد استفاده شده است. کارگردان با یک صحنه و صدای جغد میتواند میان بوف کوف صادق هدایت و داستان ساعدی هم ارتباط ایجاد کند.
در ادامه این نشست محمد دهقانی به بررسی تفاوت های میان دو داستان شازده احتجاب و آرامش در حضور دیگران با فیلم هایشان به کارگردانی بهمن فرمان آرا و ناصر تقوایی پرداخت. در بخش هایی از این کارگاه صحنه هایی از این دو فیلم نیز نمایش داده شد.
سی‌و‌چهارمین جشنواره بین‌المللی فیلم کوتاه تهران ۲۵ تا ۳۰ مهرماه سال‌جاری برابر با ۱۷ تا ۲۲ اکتبر ۲۰۱۷ به دبیری سیدصادق موسوی در پردیس سینمایی ملت برگزار خواهد شد.