زیبایی‌های زندگی یک معلول

فاطمه اکبری
عروسک کاموایی دومین مستند پرتره عزت‌الله پروازه، زندگی دختر معلولی را به تصویر می‌کشد که امیدوارانه برای رسیدن به آرزوهایش تلاش می‌کند.
پروازه می‌گوید با استفاده از موسیقی و نماهای فست موشن قصد داشته به جای سختی‌های زندگی یک معلول، زیبایی‌های آن را نشان دهد.
عروسک کاموایی جایزه بهترین مستند نیمه‌بلند بخش بین‌الملل هفتمین جشنواره «سینماحقیقت» را دریافت کرده است.
 
با کاراکتر فیلم چطور آشنا شدید؟
به پیشنهاد تهیه‌کننده از طریق دیدن چند عکس از محل زندگی و خواندن مطالبی در اینترنت که اطلاعات مختصری درباره وضعیت جسمی و فعالیت‌های سوژه داده بود با خانم فریبا معصومی آشنا شدم.
چه شد که احساس کردید فریبا معصومی سوژه مناسبی برای مستند است؟
فرمودید احساس، من حواس هم اضافه می‌کنم و در مرحله تحقیق درک شهودی و در مرحله تولید تفکر، که درک واقعیت به این چهار عامل بستگی دارد. با دیدن عکس فریبا معصومی در میان کامواها احساس خوشایندی به من دست داد، حس کردم در مجموع می‌شود از نگرش این دختر نسبت به زندگی در این فضای بصری که بخش عمده آن را خود خلق کرده بود، فیلم مستندی بسازم. غریزه انسان در چنین مواقع خیلی کمک می‌کند.
آیا برای این کار فیلمنامه از پیش تعیین شده‌ای هم داشتید یا با روند زندگی کاراکتر پیش رفتید؟ چقدر برای تحقیق و پیش تولید کار زمان گذاشتید؟
از زمانی که تهیه کننده موافقت فریبا و خانواده او را برای همکاری گرفت تا کپی نهایی حدود چهار ماه طول کشید؛ یک ماه تحقیق و پژوهش، یک ماه هم پیش تولید و ماه هم تولید (فقط تصویربرداری سکانس عروسی را با یک وقفه چهار ماهه گرفتیم و به فیلم اضافه کردیم) کلا شش ماه اول سال 92 به نوعی در گیر ساخت بودیم.
بخش‌های عمده‌ای از این کار با روند زندگی کاراکتر در زمان واقعی پیش می‌رفت؛ ولی به هر حال در زندگی ما وقت‌های پرتی هم وجود دارد که لازم نیست در مستند آورده شود؛ در مقابل  لحظه‌های در زندگی هست که معمولی به نظر می‌رسند، ولی در مستند جان و مفهوم تازه پیدا می‌کنند و در پرداخت اثر و شخصیت پردازی پرتره تاثیر عمده‌ای دارند، بنابراین بخشی را هم خودمان نظم می‌دادیم و انتخاب می‌کردیم و بعضی از وقایعی که قرار بود در آینده انجام بدهند را از لحاظ زمان‌بندی جلو می‌انداختیم. به عنوان مثال خریدن کاموا در بازار و یا رفتن به امامزاده به درخواست ما مدتی زودتر انجام گرفت.
در مجموع یک طرح کلی را برای کارگردانی این مستند از قبل آماده کرده بودم، مثل استفاده از فضا، کاربرد نشانه‌ها، نحوه حرکت دوربین، نوع روایت و موارد دیگر.
چه شد که تصمیم گرفتید از ایده‌های فرمی در فیلم یعنی بازی کردن با عروسک‌های کاموایی در نماهای فست موشن استفاده کنید؟
فرم بخشی از زندگی ماست، مگر اینکه برای درک واقعیت نیازی به حواس خود نداشته باشیم.
منش فریبا و ارتباط او با محیط پیرامون خود مخصوصا عروسک‌های کاموایی که بخشی از وجود او بودند؛ باعث شد این فرم را در نظر بگیرم، که این بهترین شکل برای بیان و همراهی محتوا بود.
برخی از مستندسازان معتقدند جذابیت سوژه مهم‌ترین فاکتور در مستندسازی است به نظرتان در مستندسازی چقدر باید به سوژه و چقدر به فرم و زیبایی‌شناسی توجه کرد؟
انتخاب سوژه در پرتره بسیار مهم است، ولی مهم‌تر چگونگی پرداختن به آن برای رسیدن به هدف مورد نظر است. اینجا باید در مورد فرم و محتوا خیلی جدی فکر کرد. ممکن است سوژه‌ای بکر و جذاب در نوع نگاه و پرداختن نابود شود و در مقابل سوژه‌ای معمولی گل کند.
ولی عقیده شخصی خودم این‌ست که سینمای مستد نمی‌تواند کاملا از فرم زیبایی‌شناسی دیداری و شنیداری (موسیقی و...) تهی شود؛ چون باید با احساس لذت در مخاطب خداحافظی کرد.
کار کردن با سوژه معلول چه سختی‌هایی دارد و به نظر شما کارگردانی که قصد کار کردن با چنین کاراکترهایی را دارد باید به چه مواردی دقت و توجه کند؟
همه سوژه‌ها سختی خودشان را دارند، ولی در مورد سوژه معلول کمی دقت بیشتر نیاز است چون حساس‌ترند. باید ارتباط بهتری برقرار شود و آنقدر به سوژه نزدیک شویم که احساس راحتی  و امنیت کند تا جایی که شما را وارد حریم خصوصی خود کند؛ چون آنها برای خودشان دنیای خاصی دارند و برای ورود به دنیای آنها نیاز به مجوز دارید.
چقدر از ایده‌های اولیه‌تان در کار اجرا شد و چقدر در روند تولید تغییر کرد؟
خوشبختانه بخش عمده کار مطابق ایده اولیه جلو رفت و در پایان کار راضی بودم، ولی همیشه همه چیز آن طور که توقع دارید، پیش نمی‌رود و این برای مستندسازان امری عادیست.
از نتیجه کارتان چقدر راضی هستید و بازخورد مخاطبان فیلم چطور بوده است؟
خیلی راضی هستم چون به مستندی غیرکلیشه‌ای رسیدم؛ چون سوژه آن قدر قدرتمند بود که می‌توانست بر ما غالب شده و عروسک کاموایی به یک مستند ترحم‌انگیز تبدیل شود.
من به سینمای مستند تجربی علاقه زیادی دارم و خوشحالم مستند عروسک کاموایی در بین مخاطبین بازخورد خوبی داشته و این برای من از همه چیز مهمتر است.
برای پخش جهانی فیلم‌تان چه برنامه‌ای دارید؟
در این مورد تصمیم با تهیه‌کننده است که با پخش‌کنندگان وارد مذاکره شود یا نه. فقط من تلاش می‌کنم که فیلم را به چند جشنواره معتبر خارجی ارسال کنم. در حال حاضر فیلم به بخش رقابتی جشنواره الجزیره در قطر راه یافته است.