سه شنبه 8 بهمن ماه نشست صمیمی مستندسازان سینمای ایران با مسئولان مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی، در سالن سینماحقیقت این مرکز برگزار شد.
به گزارش «پایگاه خبری فیلم کوتاه» به نقل از روابط عمومی مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی، این نشست با هدف تبیین برنامه های جاری «مرکز» در حوزه فیلم مستند، استانداردسازی تولید، پخش و نمایش فیلم مستند و ترسیم آینده ی راه، با حضور سیدمحمدمهدی طباطبایی نژاد (مدیرعامل)، مرتضی رزاق کریمی (معاون فرهنگی)، سایر معاونین و مدیران مرکز، استاد محمدرضا اصلانی، خسرو سینایی، محمد تهامی نژاد و جمع زیادی از مستندسازان سینمای ایران، در سالن سینماحقیقت مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی برگزار شد.
در ابتدای این نشست سیدمحمدمهدی طباطبائی نژاد اظهار داشت: ما طی چند ماه اخیر، جلساتی را با اعضای انجمن مستندسازان، انجمن تهیه کنندگان سینمای ایران، آسیفا و... برگزار کردیم و با حضور آقای مرتضی رزاق کریمی در مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی هم سعی کردیم بحث استانداردسازی و تنظیم آیین نامه تولید را مورد توجه قرار دهیم.
وی در ادامه گفت: با همکاری مشترک مرکز و فیلمخانه ملی ایران، بزودی خرید رایت فیلمخانه ای برای فیلم های مستند اجرا می شود که در فاز اول، اولویت با آثار برگزیده جشنواره های معتبر در سال های 91 و 92 است که البته این روند به سال های قبل هم منتهی می شود. فاز دوم هم مختص فیلم هایی است که از سوی انجمن مستندسازان و تهیه کنندگان سینمای مستند معرفی می شوند و در مرحله آخر نیز کارگروهی برای سنجش اعتبار فیلم های مستند و معرفی آنها به فیلمخانه تشکیل می شود تا رایت فیلم های مستند کوتاه به مبلغ یک و نیم میلیون تومان، فیلم های نیمه بلند یک میلیون و هفتصد و پنجاه هزار تومان و فیلم های بلند دو میلیون تومان از سوی فیلمخانه خریداری شود.

نقش حمایتی مرکز گسترش در تولید آثار مستند
طباطبایی نژاد با اشاره به نقش حمایتی مرکز در تولید آثار مستند افزود: این مرکز از کارگردانان برگزیده جشنواره های معتبر برای تولید فیلم بعدی حمایت خواهد کرد؛ ضمن اینکه این مرکز قصد دارد نقش حمایتی در ساخت پروژه ها ایفا کند، لذا عنوان «تهیه کننده» در تیتراژ فیلم های تولیدی مرکز به محصول مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی تغییر پیدا خواهد کرد.
وی پیرامون روند تولیدات جدید مرکز نیز خاطرنشان کرد: در مصاحبه های گذشته هم گفته بودم که ادامه روند تولیدات مرکز پس از برگزاری هفتمین دوره جشنواره سینماحقیقت شروع می شود که طی یکماه گذشته، جلسات شورای مستند به طور منظم در هشت جلسه برگزار شده و محور بحث ها هم درخصوص بررسی طرح ها و تولیدات سال های قبل، تنظیم آیین نامه جدید تولید و بررسی طرح های جدیدی که مستندسازان از طریق ثبت نام آنلاین روی سایت مرکز اقدام کرده اند، بوده است.

رسیدن به یک استاندارد بین المللی از مرحله ایده و طرح تا نظام تولید، عرضه و نمایش 
در ادامه این نشست مرتضی رزاق کریمی مشاور عالی و سرپرست معاونت فرهنگی مرکز گفت: دوره گذشته بنابر دلایل مختلف، دوره خوبی برای سینمای مستند و در سطح کلان سینمای ایران نبوده است؛ لذا بحث اصلی ما از زمان حضور در مرکز که پیرامون آن تحقیقات زیادی هم انجام دادیم، مبحث استانداردسازی تولید است.
وی افزود: با وجود اینکه در این سال ها تلویزیون جایگاه اصلی پخش آثار مستند بوده، اما متاسفانه دارای استاندارد مشخصی نیست. این کم توجهی و عدم پخش فیلم ها باعث بدنامی سینمای مستند هم شده و کارگردان ها راضی به پخش آثار ضعیف شده اند؛ در صورتی که سینمای مستند ایران استعدادهای درخشانی دارد که در سطح بین المللی به خوبی درخشیده اند؛ با این حال نهادهای دولتی به عنوان متولی و حامی سینمای مستند به خوبی به وظیفه خود عمل نکرده اند و کارهای زیادی برای رسیدن به یک استاندارد بین المللی از مرحله ایده و طرح تا نظام تولید، عرضه و نمایش پیش رو داریم.

ثبت نام آنلاین طرح ها قدم اول برای استدانداردسازی تولید
رزاق کریمی در ادامه گفت: قدم اول برای رسیدن به تولید استاندارد، از دریافت طرح های مستند به صورت ثبت نام آنلاین شروع شد. بر همین اساس طبق سامانه ای که مرکز در نظر گرفته، مستندسازان به صورت یکسان اقدام به ثبت طرح مستند خود می کنند. البته برای ثبت طرح مستندسازانی که عضو انجمن مستندسازان و تهیه کنندگان سینمای مستند ایران هستند، همچنین افرادی که موفق به دریافت جوایز معتبر داخلی و خارجی شده اند اولویت هایی درنظر گرفته می شود. ثبت نام آنلاین طرح های مستند از 3 هفته پیش آغاز شده و تاکنون مورد توجه عده زیادی از مستندسازان قرار گرفته است.
* از مجموع 420 طرح ارسالی، شورای مستند 22 طرح مصوب دارد
وی تصریح کرد: به دلیل عدم برگزاری شورای مستند در سال های 90 و 91، تعداد طرح های معوقه به 268 طرح رسیده است. همچنین از ابتدای سال 92 تعداد 150 طرح به مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی ارسال شده که خوشبختانه با برگزاری منظم جلسات شورای مستند، نزدیک 3/1 طرح ها بررسی و مجموعاً 22 طرح مصوب شده است.
رزاق کریمی افزود: نگاه مدیریت مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی نگاه کیفی است و برآورد پروژه ها هم با دقت بیشتری انجام می پذیرد. ضمن اینکه علاقه دوستان به تولید آثار بلند محفوظ خواهد بود، اما اولویت ما تولید کارهای مستند کوتاه است. البته اگر طرحی ایجاب کند، فیلم مستند بلند هم تولید خواهد شد. در همین راستا از مشورت با انجمن ها و همچنین پیشکسوتان و جوانان مستعد سینمای مستند که تجربه های متفاوتی خواهند داشت، بهره مند می شویم.
به اعتقاد وی، باید دوره های آموزشی برای مستندسازان برگزار شود زیرا آنها نیاز به ارتقا و بروز شدن دانش فنی دارند. آیین نامه لازم هم به منظور استفاده از خرد جمعی و کاهش درصد خطا تنظیم شده است؛ چراکه اگر آیین نامه ها منطبق با استانداردهای بین المللی باشد و بر مبنای معیار و سلیقه شخصی پیش نرود و با اساسنامه سینمای ایران همخوانی داشته باشد، به سمت اصلاح وضعیت حرکت خواهیم کرد.
رزاق کریمی تاکید کرد: بحث دفاع از طرح برای تولیدات داخلی هم باید با روندی صورت پذیرد تا در عرصه بین المللی فیلمسازان فرصت داشته باشند از طرح و ایده خود در موقعیت های مختلف دفاع کنند. برگزاری بازار برای عرضه بین المللی آثار نیز می تواند مفید واقع شود.

سینمای مستند و استانداردسازی
در ادامه تنی چند از مستندسازان پیرامون بحث اصلی این نشست که استانداردسازی در سینمای مستند بود، به بیان نظرات و پیشنهادات خود پرداختند و مرتضی رزاق کریمی هم در پاسخ گفت: سینما صرفا هنر نیست بلکه هنر، صنعت و رسانه است. وجه هنری آن هم باعث می شود کیفیت را شناسایی کنیم. برای ساخت فیلم مستند خوب باید به آن فکر کرد، زیرا مستندسازی فرآیندی است که از یک سوژه شروع شده و تا تبدیل شدن آن به طرح و اجرای مرحله تولید به صورت تئوریک پیش می رود. در حال حاضر و با وجود ابزارهای ساده متاسفانه فیلمسازان خیلی شتاب زده به تولید فیلم می پردازند، اما اگر تعریف علمی دقیقی از استانداردسازی ارائه دهیم و به سینما به عنوان یک صنعت نگاه کنیم، آن زمان است که برآوردها دقیق، پروژه ها خوب و وضعیت زندگی کارگردان ها هم تغییر می کند.
رزاق کریمی افزود: یکی از اصلی ترین سیاست های مرکز گسترش نقش حمایتی است. حمایت از تولید، مشارکت در ساخت فیلم با بخش خصوصی و حمایت از فیلمسازان مستقل از جمله برنامه های مرکز در سال های آتی می باشد. البته درحال حاضر مرکز گسترش فعالیت و انرژی خود را معطوف به سینمای مستند کرده است و در آینده نزدیک اعضای شورای انیمیشن و فیلم کوتاه هم فعالیت خود را از سر می گیرند.

تولید فیلم های تجربی مورد توجه قرار می گیرد
وی درباره تولید فیلم های اول سینمایی توسط مرکز گسترش هم یادآور شد: طبق توافقات انجام شده و با توجه به سابقه مرکز در تولید آثار تجربی، تولید فیلم های تجربی توسط مرکز مورد توجه قرار می گیرد، اما برای فیلم های اول سینمایی احتمالا بنیاد سینمایی فارابی متولی تولید خواهد شد.
رزاق کریمی رویکرد مخاطب محوری را تذکر جدی برای مرکز گسترش دانست و تاکید کرد: جذب مخاطب از جمله مواردی است که برای مرکز گسترش در اولویت قرار دارد. در گذشته فقط برنامه نمایش انجمن تهیه کنندگان سینمای مستند در خانه هنرمندان و برخی نمایش های محدود دیگر، ویژه آثار مستند بود، اما امیدوارم که رفته رفته این نمایش ها گسترده شوند، به طوریکه بحث نمایش آثار مستند در سالن های سینما و پردیس های سینمایی توسط سازمان سینمایی و تیمی مجرب در دست بررسی است.

محمدرضا اصلانی: پاشنه آشیل سینمای مستند، پخش فیلم است
در ادامه این جلسه محمدرضا اصلانی گفت: بحث تولید فیلم برای فیلمسازان بسیار جدی است زیرا آنها طی این سال ها دچار فقر تولید بودند، اما این چرخه نهایی کار است که فیلمسازی را زنده نگه می دارد، پس باید به مسئله پخش فیلم ها از قبل شروع تولید فیلم فکر کنیم.
وی افزود: سینمای مستند دغدغه این موضوع را ندارد که از تلویزیون پخش شود. شاید تلویزیون بخواهد برای سال های متمادی برنامه سازی و به مستند به عنوان یک بخش جنبی و حاشیه ای نگاه کند. اگر سینمای مستند در این فضای برنامه سازی بماند، ساختار و نگاه تلویزیون به فیلم تحمیل و به عنوان یک رسانه با آن برخورد می شود؛ در حالیکه سینمای مستند رسانه نیست بلکه یک اثر فرهنگی، صنعتی و هنری است. سینمای مستند هیچ نیازی به پخش در رسانه ندارد، زیرا میدان تقاضا آن بسیار گسترده تر از رسانه است.
اصلانی تاکید کرد: باید راه کارهایی عرضه فیلم مستند پیدا کنیم. اگر قبل از تولید زمینه عرضه فیلم ها را فراهم نکنیم، سال آینده با مجموعه ای از آثار مستند و حجم تولید مواجه هستیم که فضا و میدان خروجی آن پنهان است! 
وی گفت: اگر برای پخش فیلم مستند برنامه ریزی صورت گیرد، به اندازه میزان درآمد نفتی می توانیم از سینمای مستند درآمد داشته باشیم؛ چراکه مباحثی که سینمای مستند مطرح می کند بیشتر از چاه نفتی عمق دارد. ارزش این درآمد هم بیش از درآمد نفتی است، زیرا ما علاوه براینکه فرهنگ را به عنوان کالا به دیگران نشان می دهیم، کسب درآمد هم می کنیم. امیدوارم روزی از نفت بی نیاز و نیازمند تولید فیلم مستند شویم.

خسرو سینایی: سینمای مستند تمرینی برای رسیدن به سینمای داستانی نیست !
خسرو سینایی فیلمساز مؤلف و از دیگر اساتید این جلسه نیز گفت: به دلیل انرژی که در مدیریت جدید مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی احساس کردم، با حسن نیت دعوت ایشان را پذیرفتم و به عنوان کسی که سال ها فیلم مستند ساخته باید بگویم لطمه های روحی که یک مستند از شرایط نامناسب پخش می خورد، بیش از عدم تولید مستند او را آزار می دهد.
وی افزود: به عقیده من سیدمحمدمهدی طباطبائی نژاد در موقعیتی است که می تواند این مشکلات پخش فیلم مستند را با مسئولان در میان بگذارند و حداقل از این صدمه های روحی جلوگیری کنند، زیرا فیلم اسباب بازی نیست که قطعه قطعه شود. مستندسازان از درآمد سرشار برخوردار نیستند و تنها دلخوشی آنها ارائه مناسب آثارشان است.
سینایی تصریح کرد: در سطح جهانی هم فیلم های بسیار خوب و بسیار بد تولید می شود، اما تفاوت اینجاست که آنها فیلم ضعیف شان را هم می فروشند! به عقیده من لازم است علاوه بر سرمایه گذاری روی پروژه های کوتاه مدت، برای تولید مستندهای بلند هم بودجه ای مناسب در نظر گرفته شود؛ آن زمان است که می توانید مطرح شدن سینمای مستند ایران را در سطح جهانی ببینید. سینمای ایران به درجه ای رسیده است که فیلم های مستندش را به کانال های جهانی ارائه دهد اما این نیازمند سرمایه است.
وی در پایان گفت: اگر می خواهیم سینمای مستند را به طور جدی مطرح کنیم باید این نگاه فیلمسازان که سینمای مستند را سکوی پرش به سینمای داستانی می دانند، تغییر دهیم این تجربه فردی است که هم در سینمای داستانی و هم سینمای مستند فیلم ساخته است. اینکه نباید سینمای مستند را تمرین اولیه رسیدن به سینمای داستانی در نظر بگیریم، زیرا به جایی نخواهیم رسید.

تهامی نژاد: مرکز گسترش برای رسیدن به فیلم استاندارد مراکز پژوهشی را از یاد نبرد
محمد تهامی نژاد هم با اشاره به اینکه بحث اصلی جلسه با استانداردسازی تولید شروع شده است، یادآور شد:  استاندارد یک مفهوم صنعتی است که در برخی موارد هنری هم کاربرد دارد. مرکز گسترش دارای استاندارد بروکراتیک بوده که با ثبت نام آنلاین طرح های مستند راهی برای ارتقا آن پیدا کرده است. نمونه دیگر استاندارد فنی است یعنی ابزاری که فیلمسازان از آن استفاده می کنند. حال سوال این است که آیا مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی هم مانند فارابی که در دهه 60 متولی تهیه ابزار استاندارد سینمایی بود، اقدامی برای استاندارد سازی ابزار مصرفی مستندسازان خواهد کرد؟ زیرا با هدفمند کردن این آیین نامه و تنظیم آن، برآورد بودجه هم باید با توجه به ابزاری که کارگردان از آن استفاده می کند تغییر کند.
وی خاطرنشان کرد: استاندارد سرمایه گذاری هم در رتبه بعدی قرار می گیرد، اما نکته مهم استاندارد هنری است که معمولا کمتر صورت می گیرد، زیرا فیلم سلیقه و نگاه شخصی فیلمساز است. روش کار در شبکه های مطرح جهانی بدین صورت است که موضوعات ویژه با رعایت استانداردهای ویژه از سوی شبکه به فیلمسازان معرفی شده و شیوه های مستندسازی از سوی کارگردان انتخاب می شود. در حقیقت شبکه های جهانی طرح های پژوهشی را مورد مطالعه قرار داده و مدام در حال جست و جو هستند و در نهایت همان تحقیقات غنی، تبدیل به فیلمی نفس گیر می شود. لذا لازم است مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی برای استانداردسازی تولید بحث پژوهش را از یاد نبرد و با مهمترین مراکز تحقیق و پژوهش در ارتباط باشد.