جلسه نقد و بررسی فیلم مستند دیلمان بهشت نیاکان عصر دیروز (شنبه 30 اردیبهشت ماه) با حضور فرهاد مهرانفر (کارگردان)، پدرام اکبری (مجری- کارشناس) و مازیار فکری ارشاد (منتقد)، در سالن «سینماحقیقت» مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی برگزار شد.
به گزارش «پایگاه خبری فیلم کوتاه» به نقل از روابط عمومی مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی، در ابتدای این نشست پدرام اکبری گفت: در عرصه سینمای مستند و تقسیم بندی های استانی، فیلمسازان خوبی داریم که نسبت به فرهنگ و پیشینه خود رویکردی بسیار مثبت دارند، اما نسبت به مستندهایی که در این رابطه ساخته شده، دیلمان بهشت نیاکان کاری بدون نقص و ارزشمند است.
وی افزود: کاربرد پژوهش در فیلم قابل مشاهده است که به مستندساز برای انتخاب تصاویر و یافتن صحت اسناد کمک می کند. 
در ادامه جلسه فرهاد مهرانفر ضمن تشکر از مسئولان مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی برای برگزاری این جلسات، گفت: دیلمان بهشت نیاکان مجموعه ای سیزده قسمتی بود که به سفارش مرکز گیلان ساخته شد و به دلیل برگزاری جشنواره فجر، نسخه ای از این فیلم به صورت یک اثر 90 دقیقه ای آماده شد. این نسخه مقدماتی فیلم بود و به لحاظ کیفیت جای ویرایش زیادی دارد.
وی تصریح کرد: مستند استوار بر پژوهش است و در این کار من تجربیات شخصی خود را کاملا ابداعی ارائه دادم. در این مستند هدف اصلی ارائه اطلاعات است. مهمترین نکته در ساخت این فیلم، ارتباط با دوستان پژوهشگر بود که باعث استواری اثر شد. در این اثر پنج پژوهشگر ثابت داشتیم که 6 ماه به صورت فشرده کار کردند. ضمن اینکه اطلاعات میدانی نیز از اهمیت خاصی برای ما برخوردار بود.
مهرانفر افزود: استراتژی ما برای ساخت این اثر، معرفی این منطقه به عنوان ژئوپارک درفک بود که پدیده زمین شناسی داشته و می توان آن را به عنوان یک میراث جهانی مطرح کرد. از دیگر سو یکی از سخت ترین بخش های این کار، خواندن متن نریشن آن بود، زیرا باید به تلفظ کلمات بسیار توجه می شد.
او گفت: تولید فیلم مستند در سینمای ایران حد معینی دارد. ما در اینجا مجبوریم با امکانات محدود این اثر را بسازیم. وقتی ابزار مناسبی از ناحیه سخت افزاری وجود ندارد، ناخودآگاه بخشی از پتانسیل بصری کار از بین می رود و به دوربین، پایه و تغییر زاویه محدود می شود.
مهرانفر در مورد لحن شاعرانه این مستند گفت: در این مورد باید بگویم این نقطه ضعف بشر است که نتواسته جدال میان عقل و عشق را حل کند و آن بخشی که در این کار مربوط به من می شد، بخش شاعرانگی اثر بود؛ یعنی غلبه احساس به عقل. به دلیل گرفتن سفارش این کار از مرکز گیلان من مجبور بودم کمی از نریشن را به خواست آنها تغییر دهم، ولی تصویر بصری اثر زاده روح و احساس شخصی ام بود.
در ادامه نشست مازیار فکری ارشاد به نقد این مستند پرداخت و گفت: زمانی که فیلم را دیدم احساس کردم به عنوان یک فیلم واحد شروع خوبی دارد، در ضمن بخش پژوهشی اثر بسیار غنی است و بر خلاف مستندسازانی که اصلا به حوزه پژوهش توجهی ندارند، بحث پژوهش در تک تک سکانس های این اثر دیده می شد.
او افزود: این فیلم موضوعات مختلفی را بیان می کند و مقداری آشفتگی در فیلم به چشم می خورد که با توجه به توضیحات آقای مهرانفر، من راضی از اثر هستم.
فکری ارشاد گفت: «دیلمان بهشت نیاکان» یک مستند مردم شناسانه، تاریخی و جغرافیایی است و یک دایرة المعارف تصویری را از استان گیلان به ما عرضه می کند. این اثر جزء مستندهایی است که اطلاع رسانی می کنند. معمولا ابزار مستندساز در این موارد، تصویر و گفتار متن است و آسیب جدی آنست که یکی از این دو عنصر بر دیگری غلبه کند، ولی در این مستند گفتار و تصویر پا به پای هم پیش می روند. نریتور صحبت خود را دارد و در عین حال مجموعه ای از تنوع بصری جلوی چشم ما به حرکت در می آید. در جایی هم تصویر و گفتار مطابق هم پیش می روند که این به خاطر هشیاری فیلمساز است.
او ادامه داد: یک نوع شاعرانگی در لحن بصری و منحصر به فرد این اثر جای دارد که این شاعرانگی را در فیلمهای پیشین مهرانفر هم می بینیم و بیشتر در تصویر گنجانده شده و نریشن کاملا متکلف است. تصاویر گرافیکی این اثر شاید خام باشد ولی باید به بخش سخت افزاری سینمای ایران نگاه و قضاوت کنیم. ضمن اینکه معمولا مستندهای قوم نگارانه به سراغ موسیقی همان منطقه می روند، ولی مهرانفر با هوشمندی موسیقی ارجینال ساخته که کاملا گیلکی نیست و لذا آن حس کلیشه ای را در اثر نمی بینیم. مستقل بودن موسیقی، مستقل بودن فیلم را روایت می کند.
این منتقد افزود: علی رغم فشرده سازی، تنوع بصری زیادی به چشم می خورد. دوربین روی یک موضوع متمرکز نشده و پلان هایی دارد که دائم فضا، رنگ و نور آن تغییر می کند و سبب می شود که فیلم با لحن جدی خود بیشتر دلنشین شود. از سویی رنگ بندی و نور پردازی، از نقاط مثبت این مستند است که مخاطب متوجه گذر زمان نمی شود و عنصر کارگردانی به وفور در فیلم دیده می شود.
گفتنی است که در پایان این جلسه، با اهدای لوح تقدیر و هدیه نقدی از فرهاد مهرانفر تجلیل بعمل آمد.