لیلا علیپور
روبرت صافاریان از منتقدان و کارشناس سینما است. او در حوزه فیلم کوتاه و مستند نیز حضوری پی‌گیر و مؤثر دارد. صافاریان طی هفته‌ سینمای مستند ایران درباره تکنولوژی نو در سینمای مستند ایران به سخنرانی خواهد پرداخت.
روند فزاینده‌ استفاده از تجهیزات دیجیتالی را در ساخت فیلم های مستند چطور ارزیابی می‌کنید و نقش تکنولوژی آسان ساز را در این زمینه تا چه اندازه پررنگ می‌دانید؟
امکانات تصویربرداری و تدوین دیجیتالی در ساخت فیلم مستند و کوتاه حریف را تقریباً به کلی از میدان به در کرده است. امروز تعداد فیلم‌های مستندی که در ایران در طول یک سال ساخته می‌شوند، زیاد است. این پدیده به طور کلی پدیده‌‌ی مثبتی است، امکانات فیلم‌سازی را برای عده‌ بیشتری فراهم می‌آورد و کار در شرایطی را ممکن می‌گرداند که با وسایل سنتی، یعنی دوربین فیلم‌برداری و نگاتیو 16 یا 35 م.م. امکان پذیر نبود. شاید بتوان گفت این تکنولوژی کار فیلم‌سازی را آسان می سازد، اما روی هم رفته این طرز تلقی درست نیست و آسانی کار با امکانات جدید توهم است. کار با این وسایل هم چالش‌های خاص خود را دارد. مثلا حجم زیاد ماده خام تصویربرداری شده، رسیدن به طرح منسجمی از میان آنها را دشوارتر می‌کند و چه بسا فیلم‌سازان بدون طرح قبلی به دنبال موضوع حرکت می‌کنند و در پایان از تولید یک اثر منسجم باز می مانند. نکته‌ دیگری که توهم آسان‌سازی را از میان برمی‌دارد امکانات نمایش کارهای ساخته شده است. در میان تعداد زیاد فیلم‌هایی که ساخته می‌شوند، تعداد اندکی به نمایش گذاشته می‌شوند و از این میان باز هم تعداد کمتری بازتاب اجتماعی پیدا می‌کنند. ساخت این گونه فیلم آسان می‌شود، اما یافتن تماشاگر برای آن سخت‌تر می‌شود و فیلمی که تماشاگر نداشته باشد، انگار ساخته نشده است. بنابراین شرایط جدید فیلم‌سازی مستند هم چالش‌های خاص خود را دارد.
تکنولوژی نو، گاه منجر به حذف بسیاری از عوامل فیلم‌سازی می‌شود. این مسئله را مثبت می‌دانید یا آن را از نقاط ضعف این پدیده می‌دانید؟
هیچ‌کدام. این از ویژگی‌های تولید فیلم در این دوره است و مزایا و معایب خود را دارد. برای نمونه امکان حذف دستیار تصویر و صدا و ... رابطه با موضوع را راحت‌تر و هزینه‌ تولید فیلم را پایین می‌آورد، اما از طرف دیگر گروه فیلم‌سازی را از خدمات تعدادی از آدم‌های مجرب محروم می‌سازد. یا چه بسا مرحله‌ تحقیق و تصویربرداری یکی می‌شود و این امر از یک سو به طراوت موضوع می‌افزاید، اما از سوی دیگر فیلم را از دانش و تجربه یک محقق حرفه‌ای محروم می‌ کند. خلاصه‌ کلام این که شرایط جدید فیلم‌سازی مستند که براستی از شرایط یک یا دو دهه‌ پیش متفاوت است، هنوز نیاز به شناختن و انطباق دارد. هنوز ما در مرحله گذار به سر می‌بریم. این مرحله عبارت است از تطبیق فیلم‌سازی خلاق با شرایط جدید تولید. این مرحله هنوز به پایان نرسیده است.
فیلم‌هایی که با استفاده از تکنولوژی نو ساخت می‌شوند، به لحاظ فنی و استانداردهای آن تا چه حد مورد قبول هستند؟
می‌گویند تصویر دیجیتالی هنوز از نظر بازسازی همه تنالیته‌های رنگی و کم بودن عمق میدان تصویر به پای تصویر فیلم نگاتیو نمی‌رسد. اما این تفاوت با پیشرفت تکنولوژی روز به روز کمتر می‌شود. به علاوه، این نقصان تنها در نوع خاصی از فیلم‌های مستندکه تصویر در حدی که امروز بین فیلم نگاتیو و نوار ویدئویی وجود دارد، اصولا به چشم نمی‌آید و اهمیتی ندارد. به هر رو، در مقابل از دست رفتن این اندازه از کیفیت تصویر امکانات گسترده‌ای مانند آزادی در میزان نگاتیو و کار در شرایط نوری‌ای که پیش‌تر ناممکن بود، ‌به دست می‌آید.
آیا استفاده از این تکنولوژی باعث می‌شود فیلم‌ساز راحت‌تر به سوژه‌ خود نزدیک شود؟ بله. این یکی از مزایای بی‌برو برگرد فیلم‌سازی نو است. به این ترتیب پیشرفت تکنولوژی لزوما به شدت تکنولوژیک، که پر از جلوه‌های بصری عجیب و غریب است، منجر نمی‌شود بلکه می‌تواند ما را به سینمایی که انسانی‌تر است نزدیک‌تر  کند، چون همان طور که می‌گویید گروه کوچک تولید و نفس کوچک بودن دم و دستگاه ضبط صدا و تصویر شرایط راحت تری را برای آدم‌هایی که جلوی دوربین قرار می‌گیرند فراهم می‌آورد و آنها راحت تر خود را بیان می‌کنند.