همه ما «خانه سینما» هستیم
مرضیه ریاحی
صحبت از مهجور بودن سینمای مستند؛ حرف تازه‌ای نیست. بسیارند و بی‌شمار، بزرگانی که در راه صیانت این سینما مو سپید کرده‌اند. «انجمن مستندسازان» از سال ۱۳۷۶ به عنوان تنها صنف شاخه مستند در خانه سینما تاسیس شد و البته پس از آن «انجمن تهیه‌کنندگان سینمای مستند».
برای تمام دوستداران و فعالان این عرصه باعث خوشحالی است که «انجمن مستندسازان» این سال‌ها چنان حرفه‌ای در این حیطه فعال بوده که دو سال پیاپی عنوان «صنف برتر» خانه سینما را به خود اختصاص داده است.
11 شهریورماه دومین جشن مستقل سینمای مستند در مرکز فرهنگی هنری آسمان برگزار میشود. «مجتبی میرتهماسب» رئیس انجمن، در این گفت‌وگو از فعالیت‌های مختلف صنف و برگزاری جشن مستقل سینمای مستند می‌گوید.
شما به تازگی رئیس انجمن مستندسازان شده‌اید، باتوجه به اینکه برگزاری جشن مستند نزدیک است، کارهای جشن چطور پیش رفته؟
من تقریبا از زمان تاسیس انجمن، جزو اعضا بودم. از سال 83 دو دوره در هیات مدیره بودم و در دوره¬ جدید از اول مردادماه با یک ترکیب کاملا جدید به عنوان رئیس در هیات مدیره هستم.
انجمن و خانه سینما تقریبا از خردادماه درگیر مسائل جشن بودند. اما چون تغییرات مجمع عمومی و هیات مدیره در زمانی اتفاق افتاد که کارهای جشن آغاز شده بود، بخشی از وظایف محول شده و بخشی دیگر را همچنان دوستان دوره قبل پی‌گیری می‌کنند.
جشن مستند دومین سالی است که به صورت مستقل برگزار میشود. سال قبل تمام امور اجرایی و طراحی توسط «انجمن مستندسازان سینمای ایران» و «انجمن تهیه‌کنندگان سینمای مستند» انجام شد. امسال شیوه کار ما عوض شد.
در واقع قرار شد دو نفر از «انجمن مستندسازان»، دو نفر از «انجمن تهیه‌کنندگان سینمای مستند» به عنوان نمایندگان دو صنف در ستاد جشن باشند. طی صحبت‌هایی که ما و «انجمن تهیه‌کنندگان سینمای مستند» با هم داشتیم؛ قرار شد به صورت دوره‌ای این نمایندگان از دو انجمن انتخاب شوند. امسال دکتر حسین‌نژاد از «انجمن تهیه‌کنندگان سینمای مستند» به عنوان نماینده دو انجمن در ستاد جشن پی‌گیر امور اجرایی جشن سینمای مستند هستند و سال دیگر «انجمن مستندسازان» نماینده خواهد داشت.
پس برخلاف سال گذشته، امسال خانه سینما برگزار کننده جشن مستند است؟
در واقع همه جشن‌ها، جشن‌های خانه سینما هستند. یعنی زیر مجموعه جشن سینما هستند که در سه بخش مستقل اجرا و برنامه‌ریزی شده‌اند. در سال‌های اولیه برگزاری جشن، خانه سینما همه کارها را از فراخوان تا داوری خودش انجام می‌داد.
الان دو سال است که به صنف محول شده اما به هر حال جشن خانه سینماست و اتفاقا ما هم با این قضیه موافقیم. سینمای ایران جمع شده در خانه سینما و همه ما خانه سینما هستیم.
امسال اتفاقی که افتاد توانستیم تعداد جوایز را بیشتر کنیم. البته بخشی در سال قبل اتفاق افتاده بود. امسال پنج تندیس در جشن مستند اهدا میشود. تندیس بهترین کارگردانی مستند بلند، تندیس بهترین کارگردانی مستند کوتاه، تندیس بهترین تهیه‌کننده مستند بلند، تندیس بهترین تهیه‌کننده مستند کوتاه و یک تندیس بهترین پژوهش که مشترک بین تمام فیلم‌هاست.
سه دیپلم افتخار شامل؛ بهترین فیلمبرداری، بهترین تدوین و صدا هم داریم که دیپلم بخش صدا ممکن است به بهترین صدابردار، صداگذار و یا موسیقی تعلق بگیرد. امسال بخش فراخوان را خانه سینما تقبل کرده بود که متاسفانه کمی این اتفاق کمرنگ افتاد.
خیلی دیر فراخوان بخش‌های مختلف اعلام شد...
بله و حتی زمانش محدود بود. ما سعی کردیم فراخوان تمدید بشود که شد. ولی به دلیل تغییر مدیریت در انجمن و خانه سینما این بخش ضعیف عمل کرد با این حال بیش از 200 فیلم به دبیرخانه مستند رسید.
اعضای هیات‌های انتخاب و داوری چگونه گزینش شدند؟
میشود گفت به صورت سه‌گانه. هیات انتخاب یک ترکیب هفت نفره است؛ دو نفر از «انجمن مستندسازان سینمای ایران»، دو نفر از «انجمن تهیه‌کنندگان سینمای مستند» و سه نفر را خانه سینما از میان اهالی مستند اضافه کرد. داوران هفده نفر هستند. از هر انجمن پنج نفر و هفت نفر به انتخاب خانه سینما.
برنامه ویژه‌ای برای جشن مستند ندارید؟
ممکن است بزرگداشتی داشته باشیم. اما هنوز به قطعیتی نرسیده‌ایم. البته نه بزرگداشت به آن معنایی که در جشن‌های دیگر می‌بینیم و می‌شناسیم. در این مراسم اهدای جوایز را داریم و سعی می‌کنیم در تیزرهایی که ساخته میشود نسبت به آینده سینمای مستند، بیشتر حرف بزنیم. چون همیشه سعی شده، گذشته سینمای مستند بررسی شود.
ظاهرا انجمن تصمیم دارد تغییراتی در آئین‌نامه بخش مستند بدهد...
سال گذشته پیشنهاد تغییراتی در آئین‌نامه مطرح شد. در آئین‌نامه نواقصی وجود دارد که سال به سال برطرف میشود. موردی که امیدواریم سال آینده درباره‌اش بیشتر فکر شود، تفکیک فیلم‌های کوتاه و بلند است.
الان در جشن خانه سینما فیلم‌های زیر ۴۵ دقیقه کوتاه و بالای ۴۵ دقیقه بلند محسوب می‌شوند. این از جهت عرف بین‌المللی نقص دارد. در همه جای دنیا؛ تفکیک کوتاه، نیمه‌بلند و بلند وجود دارد. طبیعتا حجم تولیدات زیر ۴۵ دقیقه نسبت به بالای ۴۵ دقیقه بیشتر است و همه ساله ما شاهد این هستیم که فیلم‌های زیادی در بخش کوتاه حضور دارند. ما امیدواریم از سال آینده با تغییر آئین‌نامه و اضافه کردن بخش نیمه‌بلند این مشکل را حل کنیم.
تعریف‌تان در آئین‌نامه از مستند نیمه‌بلند چیست؟
این تقریبا یک تعریف بین‌المللی است. زیر ۳۰ دقیقه را مستند کوتاه حساب می‌کنند. از ۳۰ تا ۶۰ دقیقه نیمه‌بلند و بالای ۶۰ دقیقه بلند. طبیعتا ما که مدعی هستیم قرار است به صورت تخصصی به مستند بپردازیم؛ لازم است این را مدنظر قرار بدهیم و به آن عمل کنیم.
مشکل بعدی برمی‌گردد به اینکه آیا آثار حاضر در جشن منحصرا تولیدات ایران باشند یا نه. یعنی اینکه اگر فیلمساز ایرانی مستندی خارج از ایران تولید کرده تکلیفش چیست. یا اگر کارگردان ایرانی با سرمایه خارجی، داخل ایران فیلم تولید کرده تکلیفش چه میشود و موارد دیگری که سعی می‌کنیم در آئین‌نامه آنها را بررسی کنیم.
مواردی هم بوده که رفع شده؛ مثلا سال گذشته برخی از اعضای هیات انتخاب و داوری خودشان در جشن صاحب فیلم بودند. این به صورت عمده امسال ملاک شد و این اتفاق نیفتاد.
ولی در بخش داوری و انتخاب یک بحث دیگری همچنان هست. داریم این مسئله را بررسی می‌کنیم که مثلا اگر نماینده‌ای از «مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی» که خودش صاحب آثار زیادی در جشن است در هیات داوران باشد، مشکلی ایجاد میشود یا نه. امیدواریم این موارد کاملا روشن و شفاف به آئین‌نامه منتقل شود.
پس الان تعریف مشخصی برای آئین‌نامه ندارید و همچنان در حال بررسی است؟
در واقع هر سال وقتی با مشکلاتی مواجه می‌شویم، آنها را بررسی می‌کنیم.
یعنی هر مشکلی که در جشن پیش بیاید از سال بعد بررسی میشود؟
ببینید از قبل میشود مشکلاتی را متصور شد که به یک آئین‌نامه قطعی رسید. هر سال هم ما بلافاصله پس از جشن سعی می‌کنیم نقص‌هایی که در آئین‌نامه و اجراست را در بیاوریم، مکتوب کنیم و حتی به خانه سینما ارائه می‌دهیم.
اما چون ستاد جشن، ستاد ثابتی نیست و بعد از جشن همه می‌روند و دو سه ماه قبل از جشن آتی برمی‌گردند و از طرفی با تغییر هیات مدیره خانه سینما مواجه می‌شویم، نمی‌توانیم این را اجرایی کنیم و ناچاریم به همان زمان نزدیک جشن موکول کنیم.
«انجمن مستندسازان» سال ۷۶ تاسیس شده، تا آنجا که می‌دانم برای تاسیس این صنف خیلی تلاش شده...
تاسیس انجمن ماجرای بامزه‌ای دارد. ابراهیم مختاری، محمد تهامی‌نژاد و پیروز کلانتری به عنوان هیات موسس، دو- سه سال پی‌گیر تشکیل صنف بودند. ولی خانه سینما آن زمان صنف‌ها را بر اساس سینمای داستانی انتخاب می‌کرد و اعتقاد داشتند خانه سینما، خانه سینمای اکران است و هیچ ربطی به سینمای مستند ندارد!
هیات موسس انجمن گفته بودند اگر خانه سینما، خانه سینمای اکران است، پس این موضوع را رسما اعلام کنید تا ما برویم خانه سینمای مستند را تاسیس کنیم.
یکی از راه‌های چاره‌ای که دوستان موسس به آن رسیدند این بود که مثلا دوستان انیمیشن را پیدا کردند و آنها را هم وادار کردند که صنف تشکیل بدهند و حتی خود «انجمن مستندسازان» دو- سه سال پس از تاسیس تلاش کرد که صنف‌های دیگری را در مستند راه‌بیندازد از جمله «انجمن تهیه‌کنندگان سینمای مستند» که با کمک مستقیم مستندسازان تاسیس شد، پا گرفت و حتی الان بخش عمده‌ای از اعضای ما مشترک هستند بین دو صنف...
از نظر آئین‌نامه‌ای مشکلی نیست که چند صنف اعضای مشترک داشته باشند؟ چون من دوستانی را می‌شناسم که همزمان در چند صنف عضو هستند.
طبق آئین‌نامه و اساسنامه خانه سینما هر نفر می‌تواند عضو پیوسته یک صنف و عضو وابسته صنف‌های دیگر باشد. شنیده‌ام که محدودیتی هست و بیشتر از دو صنف دیگر نمی‌توانند عضو باشند. اما من دوستانی را می‌شناسم که در پنج صنف عضو وابسته هستند.
مثلا من خودم از سال ۷۱ عضو پیوسته «انجمن صدابرداران» بودم. ولی زمانی که وارد «انجمن مستندسازان» شدم عضویت آنجا را وابسته کردم و عضو پیوسته اینجا شدم.
خب در مورد هیات موسس می‌گفتید...
بله اتفاقا سال ۸۶ که ما صنف برتر خانه سینما شدیم، همه رجوع می‌کردیم به سال‌هایی که تلاش می‌شد این صنف تشکیل شود.
جالب است توضیحی در مورد صنف برتر بدهم. اصلا ایده اهدای چنین لقبی (چون تنها لقب است و مزایایی ندارد) به گفته مدیران خانه سینما براساس تلاش‌های «انجمن مستندسازان» بوده است. ایشان گفتند وقتی ما دیدم یک صنف به تنهایی به اندازه خانه سینما کار می‌کند، فکر کردیم این ایده را اجرا کنیم.
سال بعد هم که این لقب دوباره به «انجمن مستندسازان» اهدا شد، شنیدیم که تصمیم داشته‌اند این لقب را به صنف دیگری بدهند، اما به این نتیجه رسیده‌اند که جز ما نمی‌توانند این لقب را به صنف دیگری بدهند.
حالا خوشحالی من از این است که اهدای این لقب به صورت یک انگیزه در میان صنف‌ها درآمده و تلاش میشود برای صنف برتر شدن.
پس یک فضای رقابتی بوجود آمده...
بله. صنف‌ها دارند تلاش می‌کنند و حتی می‌دانم بعضی صنف‌ها رایزنی می‌کنند که صنف برتر شوند. اما واقعیتی که در مورد «انجمن مستندسازان» وجود دارد این است که نوع تلاش ما سبب بوجود آمدن چنین جایزه‌ای در خانه سینما شد.
انجمن الان چند عضو دارد؟
نزدیک ۲۶۰ نفر. در انجمن عضوگیری یک مقدار سخت است...
چه شرایطی برای عضوگیری دارید؟
یک کمیته عضوگیری متشکل از پنج مستندساز با گرایش و سلایق متفاوت...
کمیته عضوگیری ثابت است؟
بله. اعضای این کمیته کسانی هستند که چهار- پنج سال است به طور مداوم کار می‌کنند. ولی اجازه بدهید اسم نبرم. البته دوستانی هم در این کمیته بودند که وقتی وارد هیات مدیره شده‌اند به ناچار طبق اساسنامه از کمیته خارج شده‌اند.
عضوگیری بر اساس تقاضا انجام میشود. ما یک ملاک داریم و آن هم ارائه حداقل ۵۰ دقیقه مستند است. که این زمان می‌تواند شامل یک یا چند مستند بشود. و انجمن سه نوع عضویت دارد؛ عضویت موقت، وابسته و پیوسته، البته یک عضویت افتخاری هم داریم که سعی می‌کنیم به افراد مرتبط با سینمای مستند بدهیم که اخیرا آقای میرکریمی این عضویت را گرفتند.
این عضویت‌ها چه تفاوت‌هایی با هم دارند؟
بین عضویت وابسته و پیوسته هیچ تفاوت کیفیتی وجود ندارد جز درخواست خود شخص یا ملاحظاتی که کمیته عضوگیری دارد. اما عضویت موقت چند ملاک دارد از جمله اینکه با یک فیلم کسی نمی‌تواند عضو وابسته یا پیوسته انجمن بشود.
مگر ملاک‌تان ۵۰ دقیقه مستند نیست؟ یعنی کسی که تنها یک مستند ۵۰ دقیقه‌ای ساخته باشد نمی‌تواند عضو وابسته یا پیوسته انجمن باشد؟
این آئین‌نامه‌ای است که کمیته عضوگیری یک سال است مصوب کرده...
یعنی با ۵۰ دقیقه مستند فقط می‌توانند عضو موقت باشند؟
بله می‌توانند با عضویت موقت وارد انجمن بشوند و ملاحظات دیگری که کمیته تعیین می‌کند. عضو موقت دو سال مهلت دارد تا فیلم بعدی خودش را ارائه بدهد در غیر این‌صورت عضویتش منتفی است.
هر چند وقت یک‌بار عضو جدید می‌پذیرید؟
فصلی. هر فصل یک تعداد فیلم جمع‌آوری میشود. کمیته بررسی می‌کند و تصمیم می‌گیرند. هر سال ما حداقل 100 متقاضی داریم که خواستار عضویت در انجمن هستند. با این توضیح که اینجا انجمن کارگردان‌های مستند است و ملاک ما برای پذیرش کارگردانی مستند است نه چیز دیگری.
پس عوامل مستند نمی‌توانند عضو انجمن باشند؟
نه. تهیه‌کنندگان که انجمن خودشان را دارند. عوامل دیگر را هم ما نمی‌توانیم بپذیریم. هر تعداد کارگردان مستند که واجد شرایط باشند پذیرفته خواهند شد.
یعنی محدودیتی برای پذیرش ندارید و واجدین شرایط را می‌پذیرید. از نظر خانه سینما هم مشکلی نیست؟
همه انجمن‌ها براساس پرداخت حق عضویت اعضایشان تشکیل می‌شوند و درآمد و بودجه ثابت‌شان حق عضویت اعضاست.
این حق عضویت چقدر است؟
الان ۴۰ هزار تومان برای یک سال. اعضا پس از عضویت کارت شغلی می‌گیرند. پیامد اصلی‌ترش که خیلی از مستندسازان را به عضویت ترغیب می‌کند این است که انجمن مستقیما معرفی‌نامه‌هایی به مراکز مختلف می‌دهد. مثلا نیروی انتظامی طی تفاهمنامهای که با انجمن دارد، معرفی‌نامه‌های انجمن را به جریان می‌اندازد و سایر مسائل صنفی؛ از آموزش بگیر تا بحث نمایش فیلم، سایت، خبرنامه، بیمه، صندوق حمایت از هنرمندان و...
انجمن نشریه «آینه» را هم منتشر می‌کند. فعالیت این نشریه به چه صورت است؟
الان دوره هفتم نشریه است. نیت از نشریه خبرنامه داخلی است. خیلی از هیات مدیره‌های گذشته به داخلی بودن نشریه بسنده می‌کردند. ما از سه سال پیش چون دنبال این بودیم که «انجمن مستندسازان» بتواند نشریه تخصصی مستند را راه‌بیندازد. سعی کردیم این نشریه مدل و الگویی باشد برای نشریه‌ای که در آینده قرار است مجوز بگیریم و دربیاوریم.
یعنی قرار است «انجمن مستندسازان» یک نشریه مستند روی دکه بیاورد؟
امیدواریم این اتفاق بیفتد. دوره قبل هم دنبالش رفتیم که به یک مشکل اساسنامه‌ای برخوردیم. در اساسنامه ما همه چیز پیش‌بینی شده جز انتشار نشریه. ولی تقاضای تغییر اساسنامه را خواهیم داد. ما از هر جهت توان انتشار این نشریه را داریم. امیدواریم مشکل برطرف شود و انجمن بانی انتشار نشریه تخصصی سینمای مستند شود. ولی به شکل فعلی «آینه» سوا از پوشش اخبار داخلی و صنفی سعی کرده به مباحث تئوریک سینمای مستند بپردازد و تریبونی باشد برای اعضای انجمن. البته شاید به یک نشریه الکترونیک تبدیلش کنیم.
«انجمن مستندسازان» سایت دارد. چرا می‌خواهید نشریه را هم الکترونیک کنید؟
نیاز است که بخش اخبار داخلی ما فوری‌تر در اختیار اعضا قرار بگیرد. چون نشریه دو ماهه منتشر میشود و خیلی از اطلاع‌رسانی‌های ما محدود میشود. فکر کردیم اخبار صنفی و ارتباط با اعضا از طریق ایمیل باشد. بخش تئوریک به سایت منتقل شود و تلاش اصلی‌مان را بگذاریم برای انتشار نشریه مستند.
انجمن تا به حال چند هفته فیلم برگزار کرده که یکی از موفق‌ترینش هفته فیلم «از سینماتوغراف تا سینما دیجیتال» بود. چرا آن تجربه تکرار نشد؟
البته فکر می‌کنم تکرار شده. انجمن امسال سومین سالی است که به صورت رسمی پس از جشن سینما، همه فیلم‌های منتخب جشن را طی یک هفته به نمایش خواهد گذاشت.
خب این هفته‌های فیلم چیز ثابتی است که مختص آثار منتخب جشن سینماست. اما هفته فیلم «از سینماتوغراف تا سینما دیجیتال» عام‌تر به سینمای مستند می‌پرداخت.
«از سینماتوغراف تا سینما دیجیتال» یک جور بحث تحلیلی در مورد سینمای مستند بود. طبیعتا انجمن همیشه به دلیل محدودیت بودجه سعی کرده برنامه‌‌هایی را اجرا کند که توانسته برایش بودجه‌هایی پیدا کند.
«از سینماتوغراف تا سینما دیجیتال» یکی از دلایل اجرایش در دوره مدیریت خانم ناهید رضایی روابط و تلاش‌هایی بود که ایشان داشتند و توانستند بودجه خوبی برای برگزاری بگیرند.
اعضای انجمن خیلی دوست دارند که فعالیت صنفی کنند. دلیلش هم به صورت روشن یک چیز است. در خانه سینما 29 صنف وجود دارد. 27 صنف خانه سینما ممکن است به اتفاق برای رسیدن به هدفی تلاش کنند. ولی در «انجمن مستندسازان» اگر حتی فکر کنیم «انجمن تهیه‌کنندگان مستند» هم کنار ماست؛ داریم برای رسیدن به هدف دیگری تلاش می‌کنیم که سینمای مستند است.
سینمای مستندی که هنوز در بخش دولتی هیچ متولی‌ای ندارد. تلویزیون برای خودش یک فضایی دارد که دور از سینمای مستقل است. اگر «مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی» را سرشاخه ارشاد حساب کنیم، آن هم ماجرای خودش را دارد.
پس فیلمسازان مستقل مستند که در انجمن جمع می‌شوند تمام تلاش‌شان این است که اصلا بفهمند بودجه سینمای مستند چقدر است، سیاست‌های سینمای مستند چیست و اگر بتوانند از پله‌های جذب سرمایه و تولید بگذرند؛ آخرین چرخه در بخش پخش فیلم مستند، همیشه دچار مشکل است.
پس توجه به حل کردن همه اینها می‌افتد به گردن جایی به اسم «انجمن مستندسازان». انجمنی که متکی به حق عضویت اعضاست با یک بودجه بسیار ناچیز و همه کسانی که می‌آیند در هیات مدیره‌ها به ناچار دارند از وقت اضافی که دارند _یا ندارند_ می‌گذارند و تلاش می‌کنند برای اینکه یک کار صنفی انجمن بدهند، بی‌اجر و منت.
یعنی هیچ دستمزدی نمی‌گیرید؟
تصور این است که دستمزد گرفته میشود؟
تصور که نه؛ ولی شنیده‌ام اعضای هیات مدیره «انجمن مستندسازان» دستمزد می‌گیرند؟
این پیشنهاد خودم بود در دوره قبل. الگوی‌مان هم البته خانه سینما بود. چون خانه سینما تصویب کرده بود به هیات مدیره‌ها دستمزدهایی داده شود برای جلسات محدودی که می‌آیند.
یعنی فقط برای حضور در جلسات دستمزدی داده میشود؟
برای تشکیل جلسه و حضور اعضای هیات مدیره. البته بهتر است اصلا وارد اعداد و ارقام نشویم. مبلغ بسیار کمی فقط برای اینکه بگوییم ما یک پایه‌ای گذاشته‌ایم که اگر انجمن صاحب سرمایه یا بودجه شد؛ آئین‌نامه‌اش موجود باشد.
این فقط برای این است که بگوییم انجمن باید به جایگاهی برسد که به اعضا دستمزد بدهد. الان در حد توان‌مان نیست. امیدواریم انجمن به بودجه‌ای برسد که بتواند دستمزد بدهد. فعلا در حدی است که برایش ساز و کار اداری تعریف شود. ولی جنبه مالی ندارد.
در هیات مدیره جدید ما یکی از اهداف‌مان این است که توان مالی انجمن را تقویت کنیم. تجربه حضور دو ساله من در هیات مدیره نشان می‌دهد که ما صرفا در انجمن به بن‌بست مالی می‌خوریم. ما اگر این مسئله را نداشته باشیم تمام انرژی‌مان را می‌گذاریم برای طراحی‌های کلان‌تر. اگر بنیه مالی‌مان بالا برود سعی می‌کنیم بابت همه حضورهای اعضا پرداخت‌هایی انجام شود.
آن‌قدر طرح و برنامه‌های مختلف در انجمن وجود دارد که فکر می‌کنم اگر یک‌دهم بودجه یکی از مراکز دولتی تولید مستند را داشته باشیم می‌توانیم تکلیف سینمای مستند را روشن کنیم. سینمای مستند را به جایگاهی برسانیم که مستندساز در جایگاه واقعی خودش باشد.
چند ماه پیش تعداد زیادی از مستندهای اعضای انجمن در دانشگاه «سنت اندروز» اسکاتلند به نمایش درآمد. جلساتی با حضور برخی اعضا برگزار شد. رایزنی‌های این برنامه از سوی انجمن صورت گرفت؟
دکتر پدرام خسرونژاد که در بخش مردم‌شناسی تصویری دانشگاه «سنت اندروز» هستند؛ از دوستان دوران دانشگاه من هستند. تمام سال‌هایی که ایشان در این بخش کار می‌کنند برنامه‌های زیادی در جاهای مختلف برگزار کرده‌اند که همیشه یک سرش به ایران وصل می‌شد. زمانی که ایشان پیشنهاد برگزاری کنفرانس مردم‌شناسی تصویری ایران را داد، من این پیشنهاد را به هیات مدیره وقت دادم، پذیرفته شد و حتی در نهایت به امضای تفاهم‌نامه میان «انجمن مستندسازان» و بخش مردم‌شناسی تصویری دانشگاه «سنت اندروز» رسید.
اولین گام در آن تفاهم‌نامه برگزاری کنفرانس اسکاتلند بود. که سه بخش داشت؛ «بخش عکس» که صرفا به عکس‌های زمان جنگ آقای کاوه گلستان اختصاص داشت. «بخش مقاله» که از ایران تنها مقاله آقای محمد تهامی‌نژاد پذیرفته شد که ایشان هم آنجا حضور داشتند و مقاله را ارائه کردند و «بخش فیلم» که در این بخش انجمن فراخوان داد. فکر می‌کنم نزدیک ۴۰ فیلم را انجمن جمع‌آوری کرد و به کمیته علمی سمینار تحویل داد و سوا از این از طریق اطلاع‌رسانی‌های دیگری که صورت گرفته بود تعداد زیادی فیلم از ایران به کمیته رسید. که بر اساس برنامه‌ریزی‌های انجام شده تعدادی از ایران دعوت شدند. از انجمن صرفا خانم محبوبه هنریان که آن زمان رئیس انجمن بودند، دعوت شدند که بنا به ملاحظاتی نرفتند.
در بخش فیلم هم من، محمد شیروانی، رضا حائری و بهمن کیارستمی در برنامه حضور داشتیم.
این اولین همکاری ما با دانشگاه «سنت اندروز» بود که قرار است هر دو سال یک‌بار برگزار شود. سال 2010 این برنامه تحت عنوان «فیلم‌های مردم‌شناسی» برگزار خواهد شد. ورک‌شاپی طراحی شده با حضور دو یا سه مردم‌شناس تصویری که احتمالا پائیز سال آینده برگزار خواهد شد و در کنارش 10 مستندساز با آثارشان هم حضور خواهند داشت.
و قرار است «انجمن مستندسازان» و دانشگاه «سنت اندروز» یک انجمنی تحت عنوان «انجمن فیلمسازان مردم‌شناس» تشکیل بدهند که احتمالا در خارج از ایران خواهد بود با اعضایی از سراسر جهان.
ظاهرا قرار است انجمن با شبکه «مستند الجزیره» هم همکاری‌هایی داشته باشد. این همکاری‌ها به چه صورت است؟
در آخرین جلسه هیات مدیره قبل، هفته آخر تیرماه رئیس شبکه «مستند الجزیره» به دعوت تلویزیون به ایران سفر کرده بود. گویا ایشان در یکی از جشنواره‌های خارجی با خانم هنریان آشنا شده بودند و زمانی که به ایران آمدند خیلی مایل بودند با انجمن قرار بگذارند که گذاشتند. متاسفانه وقت‌شان خیلی تنگ بود. خیلی دوست داشتند با انجمن کارهای گسترده‌ای بکنند. می‌خواستیم نشست مشترکی با تمام اعضا بگذاریم که وقت نشد. اما درنهایت شبکه «مستند الجزیره» خواهان ارائه مستندهای ایرانی شد. همچنین اعضای انجمن می‌توانند طرح‌هایشان را برای ساخت ارائه بدهند.
یعنی خرید و تولید فیلم؟
بله. هم بحث خرید شد و هم تولید.
تا حالا فیلم یا طرحی به شبکه «مستند الجزیره» ارائه شده؟
خیلی‌ها فیلم فرستادند، خیلی‌ها طرح فرستادند و در حال بررسی است. خوشبختانه در دو سال اخیر انجمن خوب شناخته شد. با تلاش‌های هیات مدیره، انجمن به عنوان یک پایگاه حرفه‌ای ساخت فیلم مستند شناخته شد. همه ما نیت‌مان این بود که در سفرهای شخصی و ارتباط‌های شخصی‌مان انجمن را معرفی کنیم. خوشبختانه ما با جاهای مختلفی در دنیا ارتباط برقرار کردیم. عضویت اعضای انجمن در شبکه مستند اروپا (EDN) یک اتفاق مهم بود.
طی تفاهمنامهای که انجمن با EDN دارد، اعضا بدون هیچ شرایط خاصی برای عضویت معرفی می‌شوند. حتی درصدی تخفیف برای حق عضویت می‌گیرند.
به تازگی بخش «ارتباطات بین‌الملل» انجمن هم به ریاست محبوبه هنریان راه اندازی شده...
بله. تاسیس این بخش در واقع برای ادامه همین ارتباطاتی است که برقرار شده؛ ما نیاز داریم این ارتباطات را حفظ کنیم و یکسری ارتباطات جدید را طراحی کنیم. الان در این بخش این ارتباطات به یک نظم و ساماندهی رسیده است.
برنامه آینده‌تان برای انجمن چیست؟
الان سعی بر این است که انجمن یک ساز و کار کاملا اداری بگیرد. خوشبختانه در هیات مدیره انجمن کسانی حضور دارند که هر کدام در بخش‌های مختلف صاحب تجربه و ارتباطات و نظراتی هستند. این تیم پتانسیل بسیار خوبی برای کار در هیات مدیره دارد.
از آن طرف نیت اصلی ما این است که هیات مدیره تا پایان شهریورماه طرح و برنامه دو ساله آتی را ارائه بدهد. تمرکز کنیم روی مسائلی که به صورت کلان در مورد سینمای مستند هست. از جمله بحث صیانت شغلی، بحث شرایط مستندسازی در کشور و بحث قانون‌مند کردن و اجرایی کردن قراردادها و شان مستندساز.
نیت‌مان این است که اواخر شهریورماه حتی طی یک جلسه مطبوعاتی طرح و برنامه‌های انجمن را اعلام کنیم. اصلا قصد گنده‌گویی نداریم صرفا براساس توانایی‌های اعضا و انجمن تصمیم داریم کاری را که سال‌ها مراکز دولتی مربوط به سینمای مستند نتوانسته‌اند انجام بدهند را انجام بدهیم.
یک دیدگاه بگذارید