باید در برابر غرب خود را تجهیز کنیم

مرجان ریاحی
سودیر ناندگانکار، منتقد و کارشناس قدیمی سینمای هند، دبیر جشنواره فیلم‌های آسیایی «چشم سوم» است که امسال هفتمین دوره آن در شهر مومبای برگزار می‌شود. این جشنواره را «بنیاد فیلم آسیا» برگزار می‌کند که علاوه بر دو بخش رقابتی برای فیلم‌های بلند و فیلم‌های اول و دوم کارگردانان، مسابقه فیلم‌های کوتاه داستانی نیز در برنامه‌های خود دارد.

سودیر ناندگائونکار در شصتمین دوره جشنواره فیلم کن عضو هیات داوری فیپرشی بوده و در این گفت‌وگو درباره جشنواره «چشم سوم»، سینمای هند و دیگاهش به سینمای ایران سخن می‌گوید.

نام جشنواره شما «چشم سوم» است که به نظر می‌رسد کاملا یک مفهوم شرقی است. چرا این نام را برای جشنواره انتخاب کردید؟

چشم سوم نماد کشورهای جهان سوم و زیبایی شناسی سینمای آسیا است که با سینمای غرب تفاوت دارد. همچنین چشم سوم، دوربین کارگردان و چشم مخاطبان هم می‌تواند باشد.

هدف اصلی شما ترویج سینمای آسیا و فیلمسازان قاره بزرگ است. اهداف ثانویه‌تان کدامند؟

هند بزرگ‌ترین کشور دموکرات در آسیا است. اما هندی‌ها هیچ فرصتی برای دیدن فیلم‌های آسیایی ندارند، چون این فیلم‌ها در کشور ما پخش سینمایی ندارند. فقط فیلم‌های هالیوود در سینماها نمایش داده می‌شوند. هدف ما این است که در نهایت فیلم‌های آسیایی در هند بازار داشته باشند.

سینمای هند را معمولا یا «بالیوود» می‌شناسند. ولی مطمئنا سینمای کشور شما چشم‌انداز گسترده‌تری دارد. فیلمسازانی مانند ساتیا جیت رای در گذشته یا میرا ناییر در حال حاضر سفیران سینمای متفاوت هند در جهان بوده‌اند. شما به عنوان یک منتقد کهنه‌کار چه چشم‌اندازی از سینمای هند می‌توانید ارائه کنید؟

شما به میرا نایر اشاره کردید. فیلم‌های او در هند «سینمای همگذر» خوانده می‌شوند. این فیلم‌ها از سینمای جریان اصلی که بالیوود خوانده می‌شود، جدا هستند. دو جریان متفاوت سینمای مردم‌پسند در هند وجود دارد؛ یکی فیلم‌های کارگردانانی مانند سوباش گای، یاش چوپرا، مانی رانتم و دیگران. جریان دیگر، سینمای موازی خوانده می‌شود؛ فیلم‌های شیام بنگال، ادور گوپال کریشنان، ساتیا جیت‌رای فقید و مانند آنها. هر دو جریان با مخاطب جهانی ارتباط برقرار کرده‌اند. سینمای موازی هند در جشنواره‌های جهانی حضور دارد.

در شرایطی که پرده‌های سینما در اغلب کشورهای آسیایی در تسخیر فیلم‌های هالیوودی است، سینمای آسیا چگونه می‌تواند به عنوان یک جریان صاحب هویت و مستقل در دنیا خود را معرفی کند؟

این کاری دشوار است. ما باید مانند هالیوود مجهز شویم. به پخش کنندگان قوی، زنجیره سینماها و تبلیغات رسانه‌ای. فکر می‌کنم امروز کره به این هدف دست یافته و در نهایت ما باید فیلم‌ها را به زبان‌های دیگر دوبله کنیم (تا بازار داشته باشیم). هالیوود این کار را می‌کند.

آیا توجه فیلمسازان آسیایی به ویژگی‌های بومی کشور و جامعه خود می‌تواند راهی برای موفقیت سینمای آسیا تلقی شود؟

فکر می‌کنم نباید به محیط اطرافمان محدود شویم. فیلمسازان باید تلاش کنند موضوع‌های جهانی را به تصویر بکشند. مثل کاری که مجید مجیدی در بچه‌های آسمان کرد.

جشنواره «چشم سوم» طی سال‌های برگزاری خود تا چه حد در رسیدن به اهداف خود موفقیت داشته است؟

یکی از معیارهای سنجش موفقیت ما، شمارش فیلم‌های آسیایی است که توانسته‌اند در سینماهای هند اکران شوند. اکنون در هند فیلم‌هایی از ایران، ژاپن، کره و پاکستان در سینماها حضور دارند. این جریان با نمایش باران مجیدی مجیدی آغاز شد. این فیلم 12 هفته در چنای روی پرده بود. فیلم‌های آسیایی به آهستگی در هند عرضه می‌وند. اخیرا فیلم ترکیه‌ای سه میمون در مومبای نمایش داده شد. هفت سال پیش چنین جریانی وجود نداشت.

یکی از بخش‌های اصلی جشنواره شما، مسابقه فیلم‌های اول و دوم است. در ایران معمولا فیلمسازان نوظهور سهم فراوانی در موفقیت‌های بین‌المللی و تداوم مسیر سینمای متفاوت و هنری دارند. با توجه به شناخت‌تان از سینمای کشورهای آسیایی و تجربه‌ای که به عنوان دبیر جشنواره «چشم سوم» دارید، آیا فیلمسازان جوان در سایر کشورهای آسیایی نیز چنین نقشی دارند؟

کشورهای کره و چین، مانند ایران استعدادهای جدیدی دارند که پا به عرصه گذاشته‌اند.

مسابقه فیلم‌های کوتاه در جشنواره چه جایگاهی دارد؟

در پاسخ باید بگویم: خیلی خوب. سال گذشته ما 140 فیلم متقاضی داشتیم.

آیا طی دوره‌های برپایی مسابقه فیلم‌های کوتاه با استعداد درخشانی روبه‌رو شده‌اید؟

هنوز نه.

وضعیت تولید و پخش فیلم کوتاه در هندوستان چگونه است؟

وضعیت دشواری دارد. تماشاگر هندی وقتی به سینما می‌رود، توقع دارد دو ساعت و نیم فیلم ببیند.

معمولا سینمای مستند یکی از مهم‌ترین عرصه‌ها برای کشف مفاهیم و تجربه‌گرایی فیلمسازان است. آیا افزودن بخشی برای فیلم‌های مستند در دستور کار شما هست؟

نه. هدف ما از ایجاد رقابت، شکار کردن استعدادهای آینده برای ساخت فیلم بلند است.

شما شناخت خوبی از سینمای ایران دارید. چه ویژگی‌هایی در فیلم‌های ایرانی نظر شما را جلب می‌کند؟

داستان‌های ساده‌ای که با شیوه روایت ساده بیان می‌شوند، خصوصیت ویژه سینمای ایران است.

ایران و هند به عنوان دو کشور آسیایی صاحب صنعت سینما چگونه می‌توانند روابط سینمایی نزدیک‌تری داشته باشند؟

این کار از دوراه امکان‌پذیر است: اول، ساخت فیلم‌های ایرانی و هندی در لوکیشن‌های کشور دیگر. دوم، تولید مشترک.

بزرگ‌ترین آرزویتان برای جشنواره «چشم سوم» چیست؟

جشنواره «چشم سوم» در مومبای برقرار است که پایتخت سینمای هند خوانده می‌شود. بنابراین «چشم سوم» باید به یکی از بهترین جشنواره‌های سینمایی برای به نمایش گذاشتن سینمای آسیا تبدیل شود؛ جنوب آسیا، آسیای مرکزی، شرق آسیا و...