عبور از گذرگاه

سینمای افغانستان پس از سقوط طالبان در حال شکل‌گیری است. برگزاری دومین جشنواره بین‌المللی فیلم کوتاه و مستند کابل (2۶ تا 31 خردادماه 138۶) در شرایط کنونی افغانستان، نشان از امید و تلاش افغان‌ها برای ساختن دوباره‌ی افغانستانی آباد دارد. 
شاید به همین دلیل است که دیدن مستند گذرگاه ساخته عبدالحسین دانش (فیلمساز افغان) دل هر تماشاگری را به درد می‌آورد.
گذرگاه با نگاهی به موقعیت جغرافیایی افغانستان در آسیا و تجاوز روس‌ها و جنایات کمونیست‌ها آغاز و سپس به دوران حاکمیت مجاهدین و جنگ‌های گروه‌های مسلح در کابل می‌پردازد.
عبدالحسین دانش کارگردان این مستند در میان آتش جنگ به کابل می‌رود و تلاش می‌کند تا واقعیت جنگ را به تصویر بکشد. در تیتراژ ابتدای فیلم توضیح داده می‌شود که این مستند با کمترین امکانات ساخته شده و علیه هیچ رهبر یا گروه خاصی در افغانستان نیست و فقط درگیری‌های سه دهه اخیر افغانستان را به تصویر می‌کشد.
این مستند با اشاره به تاریخ و فرهنگ افغانستان آغاز می‌شود. افغانستانی سرسبز و آباد. آرامش و سکون ابتدای فیلم به مرور و همگام با ویرانی افغانستان به اوج می‌رسد. تماشاگر همراه با نمایش تصاویر زیبا و نریشن فیلم که تاریخ و تمدن افغانستان را یادآور می‌شود به گذرگاه می‌رسد.
منطقه‌ای از کابل که زیر آتش جنگ است. جنگ سالار‌ها مناطق مسکونی را هدف گرفته‌اند. مردم  در خانه‌هایشان پنهان شده‌اند. بچه‌هایی که کارشان جمع کردن خار است؛ باید برای گذر از منطقه و این‌که از آزار و اذیت در امان بمانند به جنگ سالارهای هر دو جبهه باج بدهند. افراد مسلحی که خانه‌های مردم را غارت می‌کنند. جسد خون‌آلود پیرمرد و دو کودکی که در آتش میان دو جبهه در میان هیاهوی رهگذران برای عبور از گذرگاه، جان داده‌اند و حضور فیلمساز در اوج جنگ و گفت‌وگوهایی که با جنگ سالار‌ها می‌کند، تکان‌دهنده است.
عبدالحسین دانش کارگردان این مستند به دلیل به تصویر کشیدن این فجایع در مستند گذرگاه از سوی جنگ سالاران سابق افغانستان تهدید به مرگ شده است.
«کابل پرس» در این مورد نوشته است: «گروه‌های مسلح وابسته به جنگ سالاران سابق افغانستان، عبدالحسین دانش را به دلیل انعکاس حقایق و فاش ساختن جنایات جنگی آنان علیه مردم کابل در جریان جنگ‌های داخلی افغانستان، تهدید به مرگ کرده‌اند.
عبدالحسین دانش سازنده این فیلم مستند به دلیل تهدید از سوی برخی اقوام و گروه‌های جنگ سالار مجبور به ترک کابل شده است.»
فصل پایانی فیلم سقوط کابل و حاکمیت طالبان را نمایش می‌دهد. متاسفانه بخش زیادی از تصاویر ضبط شده کارگردان در زمان حضور طالبان توقیف شده و به همین دلیل کارگردان در بخش‌های مربوط به حکومت طالبان از تصاویر آرشیوی استفاده کرده که البته به اندازه کافی تاثیرگذار هست.
در این فصل جنایات طالبان در کابل. آزار و اذیت زنان و شلاق زدن‌ آنها در شهر، به دار آویختن مردم. کشتارهای دسته جمعی و نابودی مجسمه‌های بودا به تصویر کشیده می‌شود.
در فصل پایانی این مستند، جنگ همچنان در افغانستان ادامه دارد. کودکان در غروب یک دشت بازی می‌کنند و هر کدام تلاش می‌کنند تا برنده‌ی‌ این بازی باشند.
مستند گذرگاه جایزه نخست دومین جشنواره فیلم‌های کوتاه و مستند کابل و جایزه حقوق بشر را دریافت کرده است. اما فیلمساز به دلیل تهدیدها و عدم امنیت جانی نتوانسته است شاهد نمایش فیلمش در جشنواره‌‌ای که در شهرش برگزار شد؛ باشد.