جوان‌های مستعد در راهند
مرضیه ریاحی
حضور در جشنواره فیلم فجر به عنوان مهم‌ترین رویداد سینمایی کشور برای فیلمسازان سینمای کوتاه اتفاق مهمی است. از سال گذشته و با تغییر قواعد شرکت فیلم‌های کوتاه، حساسیت فیلمسازان این عرصه برای راه‌یابی به جشنواره بیشتر شده و همین حساسیت انتخاب آثار این بخش را سخت می‌کند.
امسال فرید فرخنده‌كيش معاون آموزش و پژوهش مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی در کنار طهماسب صلح‌جو و محمد مختاری انتخاب آثار این بخش را برعهده داشته است.
با فرخنده‌كيش در مورد چگونگی انتخاب فیلم‌های کوتاه جشنواره بیست‌وهفتم گفت‌وگو کردیم.
چند فیلم کوتاه را برای انتخاب دیدید؟
فکر می‌کنم حدود 123 فیلم. که شامل فیلم‌های کوتاه داستانی، تجربی و انیمیشن تا سقف زمانی 15 دقیقه می‌شد.
شیوه انتخاب‌تان بر چه اساسی بود؟
مجموعه هیات انتخاب همه با هم فیلم‌ها را می‌دیدیم و تمام 16 فیلم انتخاب شده با رای هر سه عضو انتخاب شدند. اصلا این‌طور نبود که مثلا اگر فیلمی 2 رای بیاورد انتخاب شود. در پایان جلسه نمایش فیلم‌ها جلسه‌ای داشتیم که ساعت‌ها طول کشید و هر سه عضو متفق قول روی 16 فیلم انتخاب شده تاکید داشتند.
این که می‌گویید همه اعضای هیات انتخاب با هم فیلم‌ها را دیدید به نظرم اتفاق خوبی است.
بله. ما به صورت گروهی همه فیلم‌ها را با زمان واقعی دیدیم. شبهه‌ای که در مورد هر هیات انتخابی وجود دارد این است که فیلم‌ها را سرچ می‌بینند. اما ما از روز اول قرار سرچ ممنوع داشتیم!
این باعث شد جمیع فیلم‌ها کاملا دیده شوند. حتی در جلسات پایانی تصمیم‌گیری فیلم‌هایی را که احساس می‌کردیم بهتر است دوباره دیده شوند، دوباره دیدیم. به همین دلیل انتخاب ما طولانی‌تر از زمان پیش‌بینی شده شد. اما با توجه به زمان مناسبی که برای دیدن فیلم‌ها داشتیم با آرامش کامل فیلم‌ها را دیدیم و نسبت به انتخاب‌ها خودمان دلیل داریم.
ملاک اصلیتان برای انتخاب فیلم‌ها چه بود؟
طبیعتا کلیت فیلم بود. فیلم‌ها با یک شاخصه‌های مستقل انتخاب نشدند. کلیت فیلم، جذابیت بصری، زیبایی‌شناسی و تکنیک‌های فیلمساز مورد توجه بود. همه این فاکتورها شاکله کلی بود. سعی کردیم سراغ روش‌هایی مانند دادن امتیاز که این روزها مورد پسند برخی هیات‌های انتخاب است نرویم. چون به نظرم جمع این امتیازها نمی‌تواند خیلی ملاک درستی باشد. روش ما بحث و بررسی و در نظر گرفتن شرایط موجود هر فیلم و فیلمساز بود.
امسال چند تا از فیلم‌هایی که همه دست‌اندرکاران عرصه سینمای کوتاه انتظار داشتند در جشنواره باشند، انتخاب نشدند. فیلم‌هایی مثل «تاج خروس» و «آن دو-سی». حتی بحث‌هایی در میان فیلمسازان این عرصه بود و برخی‌ها این دو فیلم را شانس‌های اصلی گرفتن سیمرغ می‌دانستند. عدم انتخاب این دو فیلم باعث تعجب خیلی‌ها شد. می‌خواهم بدانم دلیل حذف این فیلم‌ها چه بود؟
خب این قضاوت‌های پیشاپیشی است که در مورد فیلم‌ها انجام می‌شود. مجموعه هیات انتخاب ملاک‌شان خود فیلم بود نه سازنده فیلم. اتفاقا روی این دو فیلم خیلی بحث شد. اما نگاه ما مقایسه‌ای بود. فیلم‌هایی که در مقایسه با فیلم‌های دیگر نتوانستند حائز رتبه شوند؛ حذف شدند. واقعا ملاک ما نام فیلمسازها نبود و افتخار می‌کنیم به این که نگاه به مرکز تهیه فیلم هم نداشتیم و تحت تاثیر اینجور چیزها نبودیم. ما خیال‌مان راحت است که بهترین قضاوت را کردیم.
از طرفی ما محدودیت‌هایی برای انتخاب آثار داشتیم که از آن جمله سقف زمانی 15 دقیقه بود. این قضیه به خودی خود خیلی از فیلم‌ها را از دور رقابت خارج کرد. در مجموعه اولیه انتخاب ما تقریبا دو برابر این تعداد فیلم کاندید کرده بودیم که خیلی میلیمتری و با حساسیت کنار گذاشته شدند. حتی حذف خیلی از این فیلم‌ها باعث تاسف خود ما می‌شد. چون قابلیت نمایش داشتند اما محدودیت نمایش باعث شد کنار گذاشته شوند.
از جمله همین دو فیلمی که شما اشاره کردید. علی‌رغم این که فیلمساز هر دو فیلم شاخص هستند. جوانان اهل تفکر هستند. اما در مقایسه متاسفانه کنار گذاشته شدند و این دلیل عدم کیفیت فیلم نیست.
حضور در جشنواره فیلم فجر به عنوان مهم‌ترین رویداد سینمایی کشور برای فیلمسازان فیلم کوتاه خیلی مهم است. مسلما بسیاری از تولیدات یکی دو سال گذشته برای شرکت به دبیرخانه جشنواره رسیده است. باتوجه به این قضیه و فیلم‌های زیادی که دیدید، فکر می‌کنید سینمای کوتاه در دو سال گذشته به چه سمت و سویی رفته؟
به نظرم این جشنواره ویترین کاملی از فیلم‌های تولیدی نبوده و دلیلش هم برمی‌گردد به مقررات جشنواره که البته در شرایط موجود بهترین روش است. سقف زمانی 15 دقیقه و حضور در جشنواره‌های دیگر باعث حذف خیلی از فیلم‌ها شد.
به طور کلی احساس می‌کنم باید در روش انتخاب این فیلم‌ها تغییراتی ایجاد شود. شاید لازم باشد در طول سال نمایندگانی از این جشنواره فیلم‌های مناسب را ردیابی کنند و فیلم‌هایی را به جشنواره اضافه کنند.
ضمن اینکه فکر می‌کنم بهتر است جشنواره‌هایی که این فیلم‌ها در آنها حضور داشته‌اند هم، طبقه‌بندی شوند. تا فیلم‌هایی که در شان جشنواره فجر هستند به جشنواره راه پیدا کنند.
البته این اتفاق‌ها در انتخاب فیلم‌های برگزیده تاثیر چندانی نداشت چون رقابت طبیعتا شامل فیلم‌هایی بود که برتر بودند.
اما در مورد سینمای کوتاه دو سال گذشته می‌توانم بگویم جوان‌های مستعد در راه هستند. و این‌ها تغییرات بسیاری در چینش‌های موجود ایجاد خواهند کرد و هوای تازه‌ای وارد این فضای محدود خواهند کرد که اجازه تنفس مطلوب‌تر را مهیا می‌کند. جوانان از سراسر کشور در جشنواره شرکت کرده بودند که این نوید را داد که جوانان مستعد راه‌هایی برای حضور در جامعه سینمایی کشور پیدا کرده‌اند. این خودش اتفاقی است که باید آسیب‌شناسی مطلوبی رویش صورت بگیرد.
استفاده مطلوب از تکنیک‌های متفاوت و همین‌طور ایده‌پردازی مناسب در فیلم‌ها دیده می‌شد. نگاه‌های هوشمندانه جوانان تازه وارد، رقابت بسیار تنگاتنگ در آینده را نوید می‌دهد.
به نظرتان سینمای کوتاه در این دو سال پیشرفتی نسبت به گذشته داشته؟
شاخص‌ترین اتفاقی که افتاده باز کردن دریچه‌های جدید برای بیان نقطه‌نظرات فیلمسازان است. به خصوص در سینمای کوتاه داستانی این تنوع مناظر خیلی مورد توجه بوده است. احساس می‌کنم با فیلمسازان باهوشی در آینده ادامه مسیر می‌دهیم. همین‌طور در مورد سینمای انیمیشن...
منظور من سینمای کوتاه داستانی بود. انیمیشن ساختار جداگانه‌ای دارد.
انیمیشن باید از ابتدا سرفصل‌اش در جشنواره جدا می‌شد. اختصاص جایزه‌ای برای بخش انیمیشن به شکل مجزا باتوجه به تحولات عظیمی که در تولید انیمیشن در ایران اتفاق افتاده، می‌تواند به عنوان یک هدف آینده در دستور کار جشنواره قرار بگیرد. حیف است که جامعه انیمیشن ما باتوجه به حضورهای جهانی که دارد؛ صاحب یک سیمرغ نباشد. اما همین قدر توجه به انیمیشن در جشنواره فجر در حال حاضر هم مورد تقدیر و تشکر است.
امسال انیمیشن حضور پررنگی در جشنواره دارد. از مجموع 16 فیلم بخش فیلم‌های کوتاه 6 سهم به انیمیشن اختصاص داده شده است. آیا پیش از بازبینی آثار، تقسیم بندی خاصی برای این سهم‌دهی داشته‌اید؟
اصلا هیچ پیش فرضی برای این ماجرا تعریف نشده بود. انتخاب فیلم‌ها بر مبنای وزن هر کدام بود. که این وزن شامل جمیع فاکتورهایی است که قبلا ذکر کردم. کیفیت این فیلم‌ها باعث شد که در رقابت با فیلم‌های داستانی 6 سهم را به خود اختصاص بدهند. ضمن اینکه محدودیت زمانی 15 دقیقه به عنوان یک نقطه قوت جهت مطرح شدن انیمیشن غیرقابل انکار است. چون معمولا انیمیشن‌ها زیر 15 دقیقه هستند.
شما چطور فیلم‌های کوتاه داستانی و البته تجربی را با انیمیشن برای انتخاب مقایسه می‌کردید؟
ساز و کار تولید فیلم‌های کوتاه داستانی و انیمیشن تفاوت‌های بنیادی دارد. خیلی سخت است که شما یک فیلم داستانی را با انیمیشن مقایسه کنید. حتی در حالتی که شاخصه‌های انتخاب ریز شود و برای هر کدام امتیاز قائل شوید باز هم رعایت انصاف کار سختی است. ولی در شرایطی که حاکمیت فیلم بلند داستانی به گونه‌ای است که کمتر به مقوله فیلم کوتاه و انیمیشن توجه می‌شود، اختصاص بخشی از جشنواره فجر که مهم‌ترین جشنواره کشور است به این دو مقوله بسیار مهم است.
امسال فیلمسازان شهرستانی در بخش فیلم‌های کوتاه حضور پررنگی دارند. احساس می‌کنم یک‌جور توجه ویژه به این فیلمسازان شده است. شما این قضیه را چقدر در انتخاب‌ها لحاظ کردید؟
ما این کار را انجام ندادیم خود آن دوستان با تقویت زمینه‌های علمی و عملی‌شان که ریشه در بسیاری از اتفاقات محیطی دارد باعث شدند که بیشتر مورد توجه قرار گرفته و دیده شوند.
به قاعده توانایی خود این افراد بود که باعث شد در این رقابت صاحب امتیاز بیشتری شوند و شخصا امیدوارم این روند در سال‌های آتی هم رشد بیشتری داشته باشد. این رشد به تعالی سینمای ملی ما کمک خواهد کرد.
یک دیدگاه بگذارید