پیروز کلانتری
به لحظات آغاز «هفته سینمای مستند ایران» نزدیک می‌شویم و ایده‌ای که سه ماه پیش، مه‌آلود، در پس ذهن‌هایی جویا گردش داشت، امروز در دل فعالیت جمعی همدل و همراه رنگ می‌گیرد و جان می‌یابد. اگر تا امروز تب و تاب شکل گیری برنامه هفته و روشن شدن چند و چون فیلم‌ها و مهمان‌ها و بیم بود و نبود فیلم‌ها ( و بعد هم انتظار نبود و بود فیلم‌ها!) روزی را به روز دیگر گره می‌زد، حالا بیش از هر چیز به کیفیت مباحث، نحوه ارائه آن‌ها و حضور و واکنش مخاطبان نظر داریم. می‌دانیم که قرار نیست این هفته،  قصه‌ای را به نقطه‌ی درست و دروغ پایان آن، راهبری کند و راه پرگره‌ای را در این زمان کوتاه بکوبد و بروبد، اما این هم هست که اگر این هفته حتی در حد دعوت به آغاز شکل دادن یک جریان ادعایی دارد، باید جوابگوی برگزاری درست همین دعوت و ادعای کوچک، اما مهم، باشد. اگر قرار نیست جوابگوی راه حل‌ها باشیم، اما در طرح درست سؤال‌ها و مسائل سینمای مستندمان مسئولیم.
در وضعیت‌هایی که ایده و انگیزه گسترش و جریان‌سازی حول فعالیتی خاص (در این‌جا، تحلیل و نقادی سینمای مستند ایران)به میان می‌آید، طرح و واشکافی سوالات و مسائل، کارسازتر از تئوری‌سازی و تعجیل در رسیدن به جواب است. توصیف دقیق و محققانه وضعیت موجود و طرح سؤالات پیش‌رو، مخاطب را هم درگیر، فعال و مشارکت جو می‌کند و فضای گفتگو را گرم و زنده نگه می‌دارد. غرض این نیست که جلسات گفتگوی هفته  سینمای مستند ایران لزومأ یا عمدتأ به گفتگوی تحلیل‌گران حاضر با مخاطبان و تماشاگران بگذازد -هرچند این هم فضایی از جلسات خواهد بود -اما مهم است که مخاطب به سؤال و نگاه خود دست یابد -یا نزدیک شود -. این که او این نگاه و سؤال را در جلسات بروز دهد یا با خود نگه دارد و در مجال‌ها و موقعیت‌های دیگر پیگیر جواب آن باشد، مسئله دیگری است.
برای این که "هفته" بتواند آغازگر مفید و مؤثری باشد، باید به دیگر نیازهای مغفول سینمای مستندمان نیز حساس باشد و به رفع کمبود‌های آن نیازها هشدار دهد؛ اما آن نیازها:
1.مهم‌ترین و حیاتی‌ترین نیاز ، گسترش، تداوم و به جریان رسیدن نمایش فیلم مستند است. روشن است که قرار گرفتن تلویزیون در جایگاه مرسوم و رایج خود، گره گشای اصلی است و روشن هم هست که تلویزیون راهی جدا و خلاف این می‌پیماید. در برگزاری همین هفته جدا از لطف و همکاری شبکه 4 سیما، استفاده از آرشیو تلویزیون به کسب اجازه مدیریت حواله شد و حتی یک فیلم در اختیار ما قرار نگرفت. پس باید در کنار گفتگو با مدیران تلویزیون و حق‌خواهی از آنان، فعالیت های مستقل خودمان را گسترش دهیم و نمایش فیلم‌هایمان را سامان دهیم و مؤثر سازیم. طرح مسایل و مشکلات این مسیر و پی‌جویی راه حل‌های جذاب و ممکن، پیش‌روی ماست.
2.زمان انتشار نشریه ای خاص سینمای مستند - نشریه ای زنده و فراگیر - رسیده است. تا آن موقع - و در آن موقع هم ! - سینمای مستند نیاز به همراهی و حمایت مطبوعات،به وی‍ژه مطبوعات سینمایی دارد و مطبوعات هم متاسفانه کمتر جریان سازی می کنند و عمدتاً پیگیر جریانات موجود و مطرح اند.  در این که نمایش پیگیر فیلم مستند، به وی‍ژه نمایش عمومی آن، فضای نقد و بررسی این سینما را هم فعال می کند، حرفی نیست، اما مدیران و منتقدان سینمایی مطبوعات در برانگیختن فضای بررسی و نقد پیگیر سینمای مستند نقش دارند و این نقش بیش از آنچه می پندارند و به آن عمل می کنند، مهم است. در جای دیگری هم گفته ام که سینمای مستند جوان ما منتقدان جوان خود را طلب می کند.
3.آموزش سینمای مستند نیاز مهم دیگر موقعیت کنونی است. فضای آموزش رسمی پاسخگو نیست و استقبال جوانان علاقه مند و پیگیری آنان برای حضور در جلسات « از ایده تا بازار» انجمن مستندسازان گواه روشن و زنده این نیاز است.مرکز گسترش سینمای مستند به رغم تاثیر بی انکارش در  فعال کردن تولید فیلم مستند، هیچ گاه فضای بررسی، نقد و آموزش سینمای مستند را جدی نگرفت و به زمینه‌سازی و سامان بخشی این نیاز نزدیک نشد. به نظر می رسد فعالیت های کارگاهی حول پروزه های عملی موثرترین و جذاب ترین راه برای فعال کردن این عرصه است. انجمن مستندسازان در بررسی این نیاز، ارائه پیشنهاد و زمینه سازی برای شکل گیری فعالیتهای آموزشی کارگاهی، مسئول و تواناست.
4.تحقیق مقولات مختلف هنر، ساختار و صنعت سینمای مستند، دیگر نیاز مهم و مغفول مانده است. نیروهای توانا در این عرصه کم نیستند. برگزاری این هفته لااقل نمایشگر حضور بخشی از این نیروها و با لقوگی موجود در این عرصه است. حداقل انتظار از مرکز گسترش و متولیان سینمای کشور حمایت مستمر از این فعالیت است. انجام تحقیق‌هایی با موضوعهای خاص و تشکیل سمینارهای کاربردی ممکن و موثر است. روزهای هفته سینمای مستند ایران تا چشم برهم بگذاریم طی می‌شود و به پایان می رسد. این پایان، اگر دلهایی را بلرزاند و متذکر درست و موثر آغازهایی دیگر در کوچه ها و خانه‌های دیگر سینمای مستند باشد و فعالیتی مستمر حول موضوع ها و مسائل «هفته» را موجب شود، کار هفته، کارستان خواهد شد.