مرجان ریاحی
جشنواره فیلم های مستند میراث فرهنگی یادگار یکی از رویدادهای نوپا ولی ارزشمندی بود که با تمرکز موضوعی بر یکی از مهم ترین شاخه های مستندسازی اعتبار و اهمیت فراوانی به دست آورده بود.
اواخر سال گذشته با نزدیک شدن به زمان اعلام فراخوان جشنواره این زمزمه به گوش رسید که این رویداد در سال ۸۴ برگزار نمی شود. موعد مقرر سپری شد و فراخوانی اعلام نشد تا این شایعه رنگ واقعیت بگیرد. دلیل این مساله هم به شکل غیررسمی تغییر و تحولات مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی و نبود بودجه ذکر شد. اما پس از تعطیلات نوروزی ناگهان اعلام شد که برنامه ای با عنوان جشنواره جشنواره های یادگار اواخر اردیبهشت شامل مرور فیلم های برگزیده دوره های قبل برگزار می شود و محمد آفریده که جای خود را در مرکز گسترش و انجمن سینمای جوانان ایران به مجتبی اقدامی داد، دبیر جشنواره است.
زمان زیادی لازم نبود تا مشخص شود مرکز گسترش نقشی در برگزاری این برنامه ندارد و سازمان گردشگری و میراث فرهنگی با همکاری شبکه اول سیما حامیان اصلی برگزاری جشنواره جشنواره های یادگار هستند. با ذکر این نکته که تداوم هرگونه رویداد فرهنگی باید باعث خوشحالی باشد، چند نکته قابل توجه است.
اول، اگر برگزار نشدن جشنواره یادگار به دلیل مسائل داخلی مرکز گسترش و مشکلات مالی این نهاد بود، پس چگونه این رویداد قرار است توسط نهادهای دیگری ادامه یابد، بدون آن که نامی از مرکز ذکر شود؟ اگر قرار بود یکی از برگزارکنندگان اصلی حذف شود، چرا این اتفاق با زمینه چینی رخ نداد؟
دوم، در حالی که اعلام شده است دوره بعدی جشنواره یادگار از ۳۰ شهریور تا ۵ مهر برگزار می شود، چه نیازی به برپایی برنامه ای با عنوان جشنواره جشنواره های یادگار بود؟ مگر نمی گویند مشکل اصلی سینمای مستند ایران کمبود بضاعت مالی است؟ پس چرا هزینه ای صرف برنامه ای ناگهانی و بدون آمادگی ذهنی و اطلاعاتی می شود؟ بهتر نبود این بودجه به شکل مستقیم یا غیرمستقیم صرف تولید مستندهایی با موضوع میراث فرهنگی می شد تا دوره بعدی با غنا و کیفیت بهتری برگزار شود؟ می توان محاسبه کرد با بودجه صرف شده برای این برنامه (حتی اگر کلان نباشد) چند فیلم به گنجینه سینمای مستند ایران افزوده می شد.
سوم، جشنواره یادگار رویدادی پرمخاطب و گرم بود که توانسته بود کارکرد گردهمایی گسترده سازندگان و مخاطبان مستندهای میراث فرهنگی را بیابد. اما برنامه ای که برگزار شد، از فرط شتابزدگی و ضعف اطلاع رسانی رویدادی سرد و کسل کننده از آب درآمد که حتی مراسم اختتامیه اش هم با کمترین استقبال مواجه بود. احتمالا خیلی از کسانی که باید به جشنواره جشنواره های یادگار می آمدند، نمی دانستند چنین برنامه ای وجود دارد و یا برای تماشای دوباره فیلم های دیده شده رغبتی نداشتند. با این حساب اگر نیت برگزارکنندگان زنده نگه داشتن نام این جشنواره بود، به هدفشان نرسیدند.
چهارم، محمد آفریده در پاسخ به سوالی درباره دلایل عدم حضور مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی در اظهارنظری جالب گفته است:«حرکت های فرهنگی این چنینی نیاز به شناخت یک فرد و تلاش هایش برای رسیدن به هدف دارد.»(روزنامه بانی فیلم، ۲۷ اردیبهشت). احتمالا منظور او از «یک فرد» خودش است و البته می توان این گونه هم برداشت کرد که از دیدگاه او شناخت و کوششی در مدیریت جدید مرکز گسترش درباره چنین حرکت هایی وجود ندارد.